Η ιστορική εξέλιξη της γεωλογικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα=The historical development of geological education in Greece

Περίληψη

Οι Γεωεπιστημές αφορούν ένα επιστημονικό πεδίο που απασχόλησε την κοινωνική, οικονομική και εκπαιδευτική ζωή, από τις απαρχές του Ελληνικού Κράτους, καταδεικνύοντας την αναγκαιότητα της γεωλογικής επιστήμης σε όλους τους τομείς της εκπαίδευσης, της επιστημονικής έρευνας και της κοινωνικής ζωής. Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι ο προσδιορισμός της θέσης και του περιεχομένου των Γεωεπιστημών στη Μέση Εκπαίδευση του Ελληνικού κράτους από το 1830 μέχρι το 2015 και η συγκεκριμενοποίηση των παραγόντων που συνέβαλαν στη διαμόρφωση τους. Το υλικό στο οποίο βασίζεται η έρευνα αποτελείται κυρίως από: αναλυτικά προγράμματα Μ.Ε., σχολικά εγχειρίδια Γεωεπιστημών για τη Μ.Ε. και άρθρα περιοδικών που εκδόθηκαν, παράχθηκαν και διακινήθηκαν από επιστημονικούς και επαγγελματικούς φορείς, σχετιζόμενους με τις Γεωεπιστήμες. Η κύρια μεθοδολογία έρευνας είναι η ιστορικό- ερευνητική μέθοδος, με χρήση στοιχείων από την ανάλυση Bernstein και έμφαση στην ανάλυση περιεχομένου. Θεωρήθηκε ότι είναι η πιο συμβατή μεθοδολογία για την επαρκέστερη προσέγγιση των ερευνητικών ερωτημάτων της διατριβής, λόγω της μεγάλης πολυμορφίας του υλικού που αξιοποιήθηκε. Κατά την έρευνα προέκυψε πως το περιεχόμενο των σχολικών εγχειριδίων περιλαμβάνει κυρίως γνώσεις  πρακτικού και οικονομικού ενδιαφέροντος (π.χ. εξορύξεις και αξιοποίηση φυσικών πόρων). Επιπλέον θέτονται με περιγραφικό τρόπο ένα ευρύ φάσμα αντικειμένων, όπως οι απόψεις για την ηφαιστειότητα, την ηλιακή δραστηριότητα, την αιολική και υδροηλεκτρική ενέργεια και τη γένεση των σεισμών. Το επίπεδο γνώσεων της Ορυκτολογίας σχετικά με τα μεταλλικά ορυκτά, τα βιομηχανικά ορυκτά και τους πολύτιμους λίθους χαρακτηρίζεται ικανοποιητικό, ενώ οι γνώσεις κλασσικής Γεωλογίας (Ιστ. Γεωλογία & Γεωδυναμική) χαρακτηρίζονται περιγραφικές, όπου συχνά η ερμηνεία των γεωλογικών φαινομένων βασιζόταν από θρησκευτικές πεποιθήσεις και μυθολογικές προεκτάσεις. Το επίπεδο της γεωλογικής γνώσης στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση υστερεί σχετικά με το αντίστοιχο επίπεδο στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Σε όλη τη χρονική περίοδο μελέτης, οι μεταβολές της διδασκαλίας των Γεωεπιστημών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, είναι εξαρτώμενες από τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες. Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η αξιοποίηση στοιχείων της ιστορίας της διδασκαλίας των Γεωεπιστημών στην κατανόηση της σύνδεσης Γεωλογίας, κοινωνίας και οικονομίας.

Geology has been developed and evolved in Greece, based on specific economical and socials needs, mainly at the 19th century and 20th century. It was then when the first scientific community of Geology, the Academic Faculties of Geology and the more important academicians made their appearance, resulting the consolidation of the Science of Geology in Greece. The social and cultural dimension of the Science of Geology is reflected at the Higher Education, as well as in the Secondary Education. The Science of Geology is been taught as autonomous course, or as part of other Natural Sciences, in the educational institutions of Secondary Education. Τhe research questions of study are: When, which needs and under which circumstances and influences was the first scientific community of Geology in Greece been created? What were the main facts and landmarks that caused the development and evolution of Geology in Greece? When and under which circumstances had the new theories of Science of Geology been adopted by the Greek scientific community? When were the modern landmarks concerning the evolution of Science of Geology been adopted at the Greek Educational System? Was and is the Greek Educational System contemporary to modern and state of the art Geological Theories? Is there an evident connection between the evolution of the Science of Geology at the Secondary and Higher Education in Greece? The main methodology of studying of school handbooks is the historical-research method research by using content analysis. It was considered as a suitable methodology to approximate adequately the objectives of the thesis because of the great diversity of the used material. The content of the textbooks includes knowledge of practical and economic interest (e.g. commercial minerals, exploitable resources). Furthermore, a broad spectrum of subjects such as theories of volcanism, solar activity, wind and water energy are cited in a descriptive way. The level and goal of the knowledge on Mineralogy were satisfactory regard to metallic minerals, industrial minerals and valuable stones and they were relevant to economic and practical applications of Science. On the contrary, the classical taught knowledge on Geology was simply descriptive and, often, the interpretation was conducted using beliefs from mythology and religion. Essentially, the level of knowledge reflects social and economic needs of the studied period, as well as the need of construction and function of metal and salt mines and it is evident that religious interference, which led to further delay of the modernization of textbooks. It is noteworthy that modern scientific concepts, such as the Theory of Evolution, the theory of Isostasias and Cosmogony, arriving on time in Greek textbooks, but only in the Higher Education, and therefore the level of geological knowledge in Secondary education is not consistent with that of the Higher Education.