Ορυκτολογική-Γεωχημική μελέτη σκαπόλιθου από την επαφή Κιμμέριων-Λευκόπετρας, Ξάνθης

Περίληψη

Ο Ολιγοκαινικός πλουτωνίτης της Ξάνθης βρίσκεται βόρεια της πόλης της Ξάνθης (Β. Ελλάδα) και διεισδύει στη Μάζα της Ροδόπης. Η πλουτωνική διείσδυση σχηματίζει μια εκτεταμένη μεταμορφική άλω μέσα στην οποία δημιουργούνται διάφορα ορυκτά. Η συγκεκριμένη εργασία, μελετά δύο εμφανίσεις σκαπόλιθου που εντοπίζονται, η μία βόρεια-βορειοδυτικά του χωριού Λευκόπετρα και η δεύτερη βόρεια-βορειοανατολικά αυτού. Η πρώτη βρίσκεται στην επαφή γρανοδιορίτη με βιοτιτικό γνεύσιο και η δεύτερη στην επαφή μονζονίτη με ψαμμίτες, μέσα στους οποίους διεισδύουν φλέβες ανδεσιτικής σύστασης. Η ορυκτοχημική εξέταση των δειγμάτων με περιθλασιμετρία ακτίνων-Χ και ηλεκτρονική μικροανάλυση έδειξε ότι οι σκαπόλιθοι είναι μαριαλιθικής σύστασης. Οι σκαπόλιθοι αυτοί σχηματίστηκαν από πλούσια σε Cl ρευστή φάση που πιθανόν προήλθε από την ψύξη του πλουτωνίτη και επέδρασε στα πρωτογενή πυριγενή πλαγιόκλαστα. Το αρχικό πυριγενές πλαγιόκλαστο παρουσιάζει μείωση της περιεκτικότητάς του σε ανορθίτη λόγω ανταλλαγής στοιχείων με τη ρευστή φάση. Το ποσοστό Cl του σκαπόλιθου της πρώτης παραγένεσης είναι πιο ψηλό συγκρινόμενο με αυτό του σκαπόλιθου της δεύτερης παραγένεσης, πιθανόν λόγω διαφορετικής σύστασης των ρευστών φάσεων που έλαβαν μέρος στο σχηματισμό τους. Η σύσταση των σκαπόλιθων και των δύο εμφανίσεων συμπίπτει με συστάσεις σκαπόλιθων από άλλες περιοχές παγκοσμίως, οδηγώντας στην υπόθεση ότι οι διακυμάνσεις στη σύσταση του σκαπόλιθου είναι ελεγχόμενες από ένα γενικό μηχανισμό ανταλλαγής (universal exchange mechanism). Στην πρώτη παραγένεση, το πυριγενές πλαγιόκλαστο πιθανόν αντέδρασε πλήρως και αντικαταστάθηκε από σκαπόλιθο που σχηματίστηκε σε ισορροπία με τη ρευστή φάση. Στη δεύτερη παραγένεση, οι σκαπόλιθοι συνυπάρχουν με πλαγιόκλαστα και ασβεστίτη. Σχηματίστηκαν από σκαπολιθίωση των πλαγιοκλάστων τα οποία αντικαθιστούν σταδιακά, υποδεικνύοντας ότι η αντίδραση αντικατάστασης του πυριγενούς πλαγιοκλάστου δεν ολοκληρώθηκε. Οι σκαπόλιθοι της πρώτης παραγένεσης πιθανόν σχηματίστηκαν σε θερμοκρασία 729οC και πίεση 0,7 kbar, συνθήκες σχηματισμού που βρέθηκαν για το γρανοδιορίτη, ενώ η σκαπολιθίωση στη δεύτερη παραγένεση συνέβη σε θερμοκρασία 870οC και πίεση περίπου 1,8 kbar, συνθήκες όπου το μάγμα φτάνει κοντά στην επιφάνεια και το σύστημα γίνεται ένυδρο.