Η γεωμορφολογική εξέλιξη της κοιλάδας του Ινάχου ποταμού της Φθιώτιδας, παραποτάμου του Σπερχειού ποτάμου.

Περίληψη

κοπός της παρούσας εργασίας είναι η μελέτη των ποσοτικών παραμέτρων της λεκάνης απορροής και του υδρογραφικού δικτύου του Ίναχου ποταμού, ο εντοπισμός θέσεων ανάπτυξης ρηγμάτων με την ανάλυση των τοπογραφικών υψομετρικών δεδομένων και η επεξήγηση της εξέλιξης της κοιλάδας και των μορφολογικών χαρακτηριστικών των αποθέσεων του ποταμού στα πεδινά. Για τον υπολογισμό των παραμέτρων χρησιμοποιήθηκαν ψηφιακά δεδομένα τόσο του υδρογραφικού δικτύου και των λεκανών απορροής, όσο και των υψομέτρων που προήλθαν από τους τοπογραφικούς χάρτες της Γ.Υ.Σ., κλίμακας 1:50.000. Η επεξεργασία των δεδομένων έγινε με τη χρήση λογισμικού Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών. Ο υπολογισμός των υδρογραφικών παραμέτρων ακολούθησε τους τύπους που πρότεινε ο Horton (1945), ενώ οι μορφοτεκτονικοί παράμετροι αναλύθηκαν σύμφωνα με τους Keller & Pinter (2002). Η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε για τον εντοπισμό των ρηγμάτων βασίζεται στο γεγονός ότι οι τιμές γειτονικών εικονοστοιχείων (pixels) μπορεί να διαφέρουν σημαντικά επιτρέποντας τον εύκολο εντοπισμό τους στην εικόνα. Οι θέσεις μέγιστης μεταβολής του χρωματικού τόνου των εικονοστοιχείων συμπίπτει με ρήγματα (Ganas et al, 2004). Ο Ίναχος ποταμός, παραπόταμος του Σπερχειού ποταμού, διαμορφώνει την υδρολογική του λεκάνη, μεγέθους 338km 2 , που αποστραγγίζει το νότιο τμήμα των Βαρδουσίων Όρεων και το ανατολικό τμήμα της Οίτης. Από γεωλογικής άποψης, η λεκάνη του Ίναχου ποταμού, αποτελείται κατά 78% από φλύσχη, ενώ υπάρχει μικρή εμφάνιση ασβεστόλιθων και τεταρτογενών αποθέσεων. Η τεκτονική είναι αρκετά έντονη τόσο με μορφή επωθήσεων όσο και με την παρουσία κανονικών ρηγμάτων. Η ποσοτικοποίηση και η χωρική κατανομή των παραμέτρων του δικτύου αποκάλυψαν ότι στο κεντρικό και δυτικό τμήμα της υδρολογικής λεκάνης του Ίναχου ποταμού οι μορφομετρικές παράμετροι (Πυκνότητας Du, Συχνότητας Fu, Κυκλικότητας Rc) επηρεάζονται από τη δράση της ρηξιγενούς τεκτονικής. Ο παράγοντας ασυμμετρίας Af της λεκάνης απορροής ενδεικνύει την περιστροφή της προς ΒΑ, γύρω από ένα άξονα Β∆ – ΝΑ διεύθυνσης. Η διεύθυνση αυτή ταυτίζεται με την διεύθυνση ανάπτυξης της κοιλάδας του Σπερχειού και του ρήγματος που την διαμορφώνει. Επιπρόσθετα, η χαμηλή τιμή δαντέλωσης Smf υποδηλώνει έντονηανυψωτική κίνηση της βόρειας πλευράς της κοιλάδας, αποτέλεσμα δράσης κανονικού ρήγματος που τέμνει τη λεκάνη παράλληλα με τον βόρειο κλάδο του ποταμού. Η ανάλυση της διεύθυνσης των ρεμάτων έδειξε την επιλεκτική ανάπτυξή τους σε δυο, κυρίως, διευθύνσεις μια ΒΑ - Ν∆ και μια ΒΒ∆ - ΝΝΑ. Η ανάλυση των υψομετρικών δεδομένων της λεκάνης, των πρώτων και δεύτερων παράγωγών τους, οδήγησε στον εντοπισμό του τρόπου διάβρωσης σε συγκεκριμένες θέσεις μέσα στη λεκάνη. Επίσης, ο χάρτης συσχέτισης μεταξύ κλίσης και προσανατολισμού κλιτύων αποκάλυψε γραμμώσεις που τόσο από βιβλιογραφικές αναφορές, όσο και από υπαίθριες παρατηρήσεις και παρατηρήσεις γεωλογικών χαρτών μπορούν να ταυτιστούν με διευθύνσεις ρηγμάτων. Με βάση αυτά τα ρήγματα εντοπίστηκαν φαινόμενα πειρατείας κλάδων, ενώ αποδείχτηκε ότι η κύρια διεύθυνση ανάπτυξης των ρεμάτων συμφωνεί με την κύρια διεύθυνση ανάπτυξης των ρηγμάτων. Ο υπολογισμός και η χωρική κατανομή του υψομετρικού ολοκληρώματος απέδειξαν ότι η λεκάνη απορροής βρίσκεται στο στάδιο ωριμότητας και ότι σε συγκεκριμένη θέση αναπτύσσεται επιφάνεια επιπέδωσης. Η ανώτερη τεκτονική επιφάνεια βρίσκεται στα 1300m, από την οποία εκτιμήθηκε ότι έχουν διαβρωθεί 101km 3 υλικών. Από την ανάλυση της μορφολογίας και της στρωματογραφίας του σύνθετου αλλουβιακού ριπιδίου προκύπτει η έντονη δράση της τεκτονικής, όπως αντανακλάται από το πάχος ρυθμικών ποτάμιων αποθέσεων. Η τεκτονική δράση φαίνεται επίσης από την περιστροφή του ριπιδίου. Ο συνδυασμός στρωματογραφικών και υψομετρικών στοιχείων αποκαλύπτει την πλήρωση λεκάνης με ελάχιστο βάθος 128m, με σημαντικό όγκο υλικών (101km 3 ) λόγω της συνεχούς βύθισης του ρήγματος του Σπερχειού.