Εκτίμηση της τρωτότητας του καρστικού υδροφορέα Ζωοδόχου πηγής στην περιοχή της Κοζάνης = Vulnerability assessment of Zoodochos Spring's karst aquifer in the area of Kozani.

Περίληψη

Η παρούσα διπλωματική έχει ως στόχο τη μελέτη και παρακολούθηση υπόγειου καρστικού υδροφορέα, αναφορικά με την τρωτότητα και τη διακινδύνευση που παρουσιάζει στην εξωτερική ρύπανση, συμπεριλαμβανομένων και των αναγκαίων μέτρων που πρέπει να παρθούν, για την προστασία των υδάτων των υδροληπτικών έργων. Η δραστηριοποίηση σε θέματα υπόγειων υδάτων (διαχείριση, προστασία, εξυγίανση) αποκτά καθημερινά σημαντική θέση στην οικονομική και κοινωνική συνείδηση του πλανήτη (Στίκα, 2020).
Η περιοχή που επιλέχτηκε προς εξέταση είναι αυτή της Ζωοδόχου Πηγής Κοζάνης. Ο καρστικός υδροφορέας βρίσκεται στη Δυτική Μακεδονία και καλύπτει έκταση 7,3 km2. Η επιλογή της συγκεκριμένης περιοχής για την διεξαγωγή έρευνας έχει μεγάλη σημασία, καθώς το καρστικό αυτό σύστημα, μαζί με τις πηγές της Ερμακιάς και της Γκιώνας, τροφοδοτούν τον Δήμο Κοζάνης με πόσιμο νερό. Εκτός των πηγών, γίνονται απολήψεις νερού από τους καρστικούς σχηματισμούς με υδρογεωτρήσεις.
Καθώς οι «υπηρεσίες» υδροδότησης, που παρέχει το καρστικό αυτό σύστημα στους ανθρώπους της περιοχής είναι ζωτικής σημασίας, ήταν αναμενόμενο να έρθει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και της έρευνας τα τελευταία χρόνια. Οι, όλο αυξανόμενες, ανάγκες σε νερό επιβάλλουν την αξιοποίηση των καρστικών πηγών, οι οποίες εμφανίζουν ένα μειονέκτημα χρονικά, κατά τους θερινούς μήνες, εξ’ αιτίας μείωσης της παροχής τους, με επακόλουθη ελάττωση της τροφοδοσίας των περιοχών που υδροδοτούν.
Ο οικισμός της Ζωοδόχου Πηγής υπήρξε κομβικό σημείο με μεγάλη διέλευση οχημάτων, λόγω λειτουργίας του παλαιού εθνικού οδικού δικτύου ως αποκλειστικού δικτύου, μέχρι το 2004, οπότε και εγκαινιάστηκε η Εγνατία Οδός. Έκτοτε  η κυκλοφορία μειώθηκε κατακόρυφα, με βαρύτατες οικονομικές επιπτώσεις στις μικρές τοπικές επιχειρήσεις εστίασης, αλλά και  στις πωλήσεις τοπικών προϊόντων.
Η γεωργική δραστηριότητα περιστρέφεται γύρω από την καλλιέργεια πατάτας (Πολύμυλος, Καστανιά), με ευνοϊκή συνεισφορά του καιρού και άλλων παραγόντων. Η γενική ανθρώπινη δραστηριότητα, με κύρια έμφαση στη γεωργική δραστηριότητα και ειδικότερα η υπέρμετρη χρήση λιπασμάτων και η μη ορθολογική διαχείριση του υπόγειου νερού, έχουν φέρει στην επιφάνεια το πρόβλημα της ποιοτικής υποβάθμισης του υπόγειου υδροφορέα. Η περιοχή έρευνας εξάλλου εντάσσεται στην ευπρόσβλητη ζώνη της πεδιάδας Θεσσαλονίκης – Πέλλας – Ημαθίας.

The present study aims to evaluate the groundwater aquifer’s vulnerability and the risk of external enviromental pollution, including the essential measures that should be taken, for the groundwater protection of works over water abstraction.
The research area is Zoodochos Spring, in Kozani. This karst aquifer is located in West Macedonia and occupies an area of 7,3 km2. The survey in this specific area is important, because of the karst system and the springs of Ermakia and Giona, which supply potable water to the locals. Also water is abstracted from the karst formations through drillings.
Because of the vital importance from these supplies, it was expected to come into attention for research purposes. The increasing need for water requires the exploitation of the karst springs, which show a disadvantage, mostly during summer, because of the reduction in the water quantity, having as a result the consequent reduction of the water supply in the neighboring areas.
The settlement of Zoodochos Spring has been an important node with many vehicles passing through, because of the old National Road Network, that was used as the main road till 2004, when the new Egnatia Motorway was inaugurated. Since then, the traffic was reduced significantly, with deep economic impact in the local small enterprises, and the local products sellings as well.
The agricultural is mostly related with the potato cultivation (Polymilos, Kastania), with the contribution of the favorable weather and other factors. The general human activity, mostly in agriculture and especially the vast amounts of  manure being used, and the non orthological handling of the groundwater, have bring into attention the problem of the qualitative degradation of the aquifer. The research area, after all, is part of the vulnerable zone of the valley Thessaloniki-Pella-Imathia.