Τα επίπεδα της ποιότητας της ατμόσφαιρας σ’ ένα αστικό περιβάλλον, με πολεοδομική πολυπλοκότητα, οφείλονται στο συνδυασμό της ποσότητας και του είδους των ατμοσφαιρικών ρύπων, που εκπέμπονται, από τις διάφορες φυσικές και ανθρωπογενείς, πηγές, αλλά και από την αλληλεπίδραση που αναπτύσσεται μεταξύ αυτών των ρύπων και των μετεωρολογικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή. Επίσης, από τη συνεχή αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, στο πλαίσιο της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής, υπάρχει στο άμεσο μέλλον σοβαρός κίνδυνος να προκληθεί δραματική αύξηση της συχνότητας των επεισοδίων καύσωνα, που μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της θνησιμότητας σε αστικές περιοχές. Η Θεσσαλονίκη είναι μία πυκνοκατοικημένη, με πολεοδομικά προβλήματα, πόλη, στην οποία ο συνδυασμός των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων και των μετεωρολογικών συνθηκών που επικρατούν, έχουν σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση του ατμοσφαιρικού της περιβάλλοντος, με βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες, στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον.
Στην παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε μελέτη των επιπέδων της συγκέντρωσης του επιφανειακού όζοντος, που είναι ο κύριος δείκτης της φωτοχημικής ρύπανσης, κατά τη διάρκεια επεισοδίων καύσωνα, στην αστική περιοχή της Θεσσαλονίκης, μιας από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδος. Η εξεταζόμενη περίοδος ήταν η θερμή περίοδος Μαΐου-Σεπτεμβρίου και κυρίως οι καλοκαιρινοί μήνες, κατά τη διάρκεια των ετών 2001-2020. Γι’ αυτό το λόγο, χρησιμοποιήθηκαν τα διαθέσιμα δεδομένα από δυο αντιπροσωπευτικούς σταθμούς, το Μετεωρολογικό Σταθμό, του Τομέα Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας, του Γεωλογικού Τμήματος, του Αριστοτέλειο Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο γεωγραφικό κέντρο της πόλης, όσον αφορά τα μετεωρολογικά δεδομένα (μετρήσεις της θερμοκρασίας του αέρα) και το Σταθμό αστικού υποβάθρου του Επταπυργίου, του Δικτύου Μέτρησης της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης, του Δήμου Θεσσαλονίκης, όσον αφορά τις μετρήσεις της συγκέντρωσης του επιφανειακού όζοντος.
Στο πλαίσιο αυτής της εργασίας, έγινε στατιστική επεξεργασία των παραπάνω δεδομένων και αφού έγινε εκτίμηση των επεισοδίων καύσωνα στη Θεσσαλονίκη, κατά την περίοδο 2001-2020 (περίοδο αναφοράς 1971-2000), παρουσιάζονται οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας του αέρα (Τmin, Τmean, Τmax) και οι μεταβολές των επιπέδων των συγκεντρώσεων του επιφανειακού όζοντος στην αστική περιοχή της Θεσσαλονίκης κατά το θερινό εξάμηνο του έτους, την περίοδο 2001-2020. Έτσι, από τους υπολογισμούς αυτούς, παρατηρήθηκε μια συνεχής ανοδική τάση των ημερήσιων και μέσων ετήσιων διακυμάνσεων των θερμοκρασιών Τmin, Τmean, Τmax, τόσο στις μέσες ετήσιες τιμές, όσο και στις μέσες τιμές των θερμών μηνών της περιόδου Μαΐου-Σεπτεμβρίου, στην αστική περιοχή της Θεσσαλονίκης, και κατά την περίοδο αναφοράς 1971-2000, και κατά την εξεταζόμενη περίοδο 2001-2020. Επίσης, εκτιμήθηκε ότι ο συνολικός αριθμός των επεισοδίων κάυσωνα, στη Θεσσαλονίκη, την περίοδο 2001-2020, ήταν 44, με τα περισσότερα απ’ αυτά να εμφανίστηκαν τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο, σε ποσοστά περίπου 32% και 52%, αντίστοιχα. Ακόμη, διαπιστώθηκε ότι περίπου στο 25% των επεισοδίων καύσωνα, που εμφανίστηκαν την εξεταζόμενη χρονική περίοδο, η μέση 24ωρη διακύμανση των συγκεντρώσεων του επιφανειακού όζοντος, κατά τη διάρκεια των ημερών του επεισοδίου καύσωνα, ήταν σημαντικά μεγαλύτερη, σε σχέση με την αντίστοιχη μέση (της περιόδου 2001-2020) μηνιαία 24ωρη διακύμανση των συγκεντρώσεων του επιφανειακού όζοντος (του μήνα εμφάνισης του κάθε επεισοδίου), στο σταθμό αστικού υποβάθρου του Επταπυργίου, στην αστική περιοχή της Θεσσαλονίκης. Επομένως, από τις παραπάνω εκτιμήσεις προκύπτει ότι, η συχνότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως τα επεισόδια κάυσωνα, ενδέχεται να οδηγήσουν σε σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας της ατμόσφαιρας αστικών περιοχών, όπως η αστική περιοχή της Θεσσαλονίκης.
Τέλος, έγινε παρουσίαση των συμπερασμάτων που προέκυψαν από την επεξεργασία των παραπάνω δεδομένων.

Λέξεις Κλειδιά: Ατμοσφαιρική ρύπανση, επεισόδια καύσωνα, επίπεδα συγκεντρώσεων επιφανειακού όζοντος, διακύμανση θερμοκρασίας αέρα, ποιότητα αέρα, ανθρώπινη υγεία, ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης.

The levels of air quality in an urban environment, with urban planning complexity, are due to the combination of the quantity and type of atmospheric pollutants emitted by the various natural and anthropogenic sources, but also by the interaction that develops between these pollutants and the meteorological conditions prevailing in the area. Also, from the continuous increase of the global average surface temperature, in the context of climate change, there is a serious risk in the near future of causing a dramatic increase in the frequency of heat waves episodes, which can lead to a significant increase in summer mortality, in urban areas. Thessaloniki is a densely populated city with urban planning problems, in which the combination of anthropogenic activities and the prevailing meteorological conditions result in the degradation of its atmospheric environment, with short-term and long-term negative consequences for human health and the environment.
Τhe aim of this study was to attempt to investigate the levels of surface ozone concentration, which is the main indicator of the photochemical pollution appearance, during heat wave episodes, in the urban area of ??Thessaloniki, one of the largest cities in Greece. The considered period was the warm period from May to September, and mainly the summer months, during the years 2001-2020. For the purposes of this study, the available measurements of air temperature were used, from a representative meteorological station in the geographical city center. These meteorological data were provided from the Meteorological Station of the Department of Meteorology and Climatology, of the School of Geology, of Aristotle University of Thessaloniki.  Regarding surface ozone concentration measurements, the available measurements were provided, from the urban background Station of Eptapyrgio, of the Air Pollution Monitoring Network, of the Municipality of Thessaloniki.
Thus, within the framework of this work, a statistical analysis of the above data was carried out, and after an assessment of the heat wave episodes in the urban area of Thessaloniki during the period 2001-2020 (reference period 1971-2000), the air temperature variations (Τmin, Τmean, Τmax) and the surface ozone concentration variations, were presented, during the warm period of the year, throughout the years 2001-2020. From these assesment, a continuous upward trend was observed in the daily and average annual ?min, ?mean, ?max temperature variations, during both the warm months of the May-September period, but also the whole year period, in the urban area of Thessaloniki, at the two above mentioned periods (1971-2000 and 2001-2020). It was also estimated that the total number of heat wave episodes, in Thessaloniki in the period 2001-2020, was 44, with most of them occurring during July and August, at rates of approximately 32% and 52%, respectively. Furthermore, it was found that in approximately 25% of the heat wave episodes, which occurred in the examined period, the mean 24-hour variation of surface ozone concentrations, during the days of the heat wave episode, was significantly greater, compared to the corresponding mean (of the period 2001-2020) monthly 24-hour variation of surface ozone concentrations (of the month of each heat wave episode appearance), at the urban background station of Eptapyrgio, in the urban area of ??Thessaloniki. Therefore, from the above estimates, it is established that the more frequent occurrence of extreme weather events, such as heat wave episodes, may lead to a significant degradation of the quality of the atmosphere in urban areas, such as the urban area of Thessaloniki.
Finally, the conclusions obtained from the processing of the above data were presented.

Key Words: Atmospheric pollution, heat waves, surface ozone concentration levels, temperature variations, air quality, human health, greater Thessaloniki area.
ω

ΔΙΕΘΝΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Ahrens, D.C., 2009. Meteorology Today: An Introduction to Weather, Climate, and the Environment (9th ed.). Belmont, California, U.S.A. Cengage Learning

• Aguiar, A.C., 2012. Urban heat islands: differentiating between the benefits and drawbacks of using native or exotic vegetation in mitigating climate, University of Wollongong, Access from: ro.uow.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=4755&context=theses

• Anderson, G., Bell, M.L., 2011. Heat waves in the United States: mortality risk during heat waves and effect modification by heat wave characteristics in 43 U.S. communities. Environ. Health Perspect. 119, 210–218. https://doi.org/10.1289/ ehp.1002313.

• Bais, A.F., Drosoglou, Th., Meleti, C., Tourpali, K., & Kouremeti, N., 2013: Changes in surface shortwave solar irradiance from 1993 to 2011 at Thessaloniki (Greece). Int. J. Climatol. 33, 2871–2876, DOI: 10.1002/joc.3636.

• Balafoutis, Ch., and Arseni-Papadimitriou, A, 1998: Lengths of Very Warm and Very Cold Spells at Southern Balkans, Τιμητικός τόμος Gorczynski.

• Balafoutis, Ch. J. and Makrogiannis, 2007. T. J.: Analysis of a heat wave phenomenon over Greece and its implications for tourism and recreation. Proceedings of the First International Workshop on Climate, Tourism and Recreation, October 2001, Porto Carras, Greece, In Deshpande S. M. and Ernest Raj. P , A comparative study of structure of vertical motions in the lower troposphere over Pune, a tropical Indian station in March 2004 and 2005 using wind profiler data. [online at : http://www.anngeophys.net/25/2103/2007/angeo-25-2103-2007.pdf

• Brazel, A., N. Selover, R. Vose, & G. Heisler, 2000. The tale of two climatesBaltimore and Phoenix urban LTER sites. Climate Research 15: 123-135, online at: sevilleta.unm.edu/pub/vanderbi/Korea/Korea2007/brazel%20paper.pdf

• Brasseur, G., Orlando, J.J., & Tyndall, G.S. (Eds.), 1999. Atmospheric chemistry and global change. New York: Oxford University Press.

• Cassou, C., L. Terray, and A. S. Philips (2005), Tropical Atlantic influence on European heat waves, J. Clim., 18(15), 2805 – 2811.

• Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR): International Notes Heat-Related Mortality-Latium Region, Italy, Summer 1983. MMWR 33 91984), pp. 518-521. [online at: http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00000405.htm ]

• Doick, K., Hutchings, T. (2013). Air temperature regulation by urban trees and green infrastructure, Forestry Commission Uk, 2013. Access from: www.forestry.gov.uk/pdf/FCRN012.pdf/$FILE/FCRN012.pdf

• Duenas C., Fernandez C. M., Canete S., Carretero J., Liger E., 2002. “Assessment of ozone variations and meteorological effects in an urban area in the Mediterranean Coast”, The Science of the Total Environment, 299, 97–113.

• EEA (European Environmental Agency), 2013. “Environment and human health“, Joint EEA-JRC Report, European Union, Publications Office of the E.U., Luxembourg.

• Feidas, H., 2017. Trend analysis of air temperature time series in Greece and their relationship with circulation using surface and satellite data: recent trends and an update to 2013. Theor. Appl. Climatol. 129, 1383–1406. https://doi.org/10.1007/ s00704-016-1854-2.

• Flocas, A.A., 1972: Contribution to the Study of Warm Invasions in Greece, Meteorologika N° 19

• Flocas, A.A., 1976: Contribution to the Study of Frequency Distribution of Warm and Cold Months at Thessaloniki (1892-1973) and Larissa (1899-1973), Sci. Annals, Fac. Phys. & Mathem., University of Thessaloniki, 16,65-71

• Flocas, A.A., 1981: Persistence of Cold and Hot Spells at Thessaloniki, Arch. Met. Geoph. Biokl., Ser. A, 30, 135-144.

• Flocas, H., Kelessis A., Helmis C., Petrakakis M., Zoumakis M. and Pappas K., 2009, «Synoptic and local scale atmospheric circulation associated with air pollution episodes in an urban Mediterranean area», Theoretical and Applied Climatology, 95, 265-277.

• Founda, D., Katavoutas, G., Fragiskos Pierros, F., Mihalopoulos, N., 2022: Centennial changes in heat waves characteristics in Athens (Greece) from multiple definitions based on climatic and bioclimatic indices, Global and Planetary Change, 212(2022)103807, https://doi.org/10.1016/j.gloplacha.2022.103807

• Founda, D., Santamouris, M., 2017. Synergies between Urban Heat Island and Heat Waves in Athens (Greece) during an extremely hot summer (2012). Sci. Rep. 7, 10973. https://doi.org/10.1038/s41598-017-11407-6.

• Georgoulias, A.K., Akritidis, D., Kalisoras, A., Kapsomenakis, J., Melas, D., Zerefos, C.S., Zanis, P., 2022: Climate change projections for Greece in the 21st century from high-resolution EURO-CORDEX RCM simulations, Atmospheric Research 271 (2022) 106049, https://doi.org/10.1016/j.atmosres.2022.106049

• Electronic Supplement of the paper: Climate change projections for Greece in the 21st century from high-resolution EURO-CORDEX RCM simulations, Atmospheric Research 271 (2022) 106049,

• Glavas, S., 1999. Surface ozone and NOx concentrations at high altitude Mediterranean site Greece. Atmospheric Environment, 33, 3813-3820.

• Giannaros, T.M. and Melas, D., 2012: Study of the urban heat island in a coastal Mediterranean City: The case study of Thessaloniki, Greece. Atmos. Res. 118, 103–120. https://doi.org/10.1016/j.atmosres.2012.06.006.

• Giles, B.D., and Flocas, A.A., 1984: Air Temperature Variations in Greece. Part 1. Persistence, Trend, and Fluctuations, Journal of Climatology, Vol. 4, 531-539.

• Helmis C., Asimakopoulos, D., Deligiorgi, D., Lalas, D., 1987, «Observations of sea-breeze fronts near the shoreline» Bound.-Layer Meteor., 38, 395-410.

• Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), 2021: Climate Change 2021.

• Kassomenos, P.A., Kelessis, A., Paschalidou, A.K., & Petrakakis, M., 2011. Identification of sources and processes affecting particulate pollution in Thessaloniki, Greece. Atmospheric Environment, 45, 7293-7300 (doi:10.1016/j.atmosenv.2011.08.034).

• Kassomenos, P.A., Kelessis, A., Petrakakis, M., Zoumakis, N., Christidis, Th., Paschalidou, A.K., 2012: Air Quality assessment in a heavily-polluted urban Mediterra-nean environment through air quality indices,Ecological Indicators,18,259-268

• Katavoutas, G., Founda, D., 2019b. Response of urban heat stress to heat waves in Athens (1960-2017). Atmosphere 10, 483. https://doi.org/10.3390/atmos10090483.

• Katsafados, P., Papadopoulos, A., Varlas, G., Papadopoulou, E., and Mavromatidis, E., 2014: Seasonal predictability of the 2010 Russian heat wave. Nat. Hazards Earth Syst. Sci., 14, 1531-1542, doi:10.5194/nhess-14-1531-2014.

• Kelessis, A.G., Petrakakis, M.J., & Ζoumakis, N.M., 2006. Determination of benzene, toluene, ethylbenzene, xylenes in urban air of Thessaloniki, Greece. Environmental Toxicology, 440-443.

• Kueh, M.T., Lin, C.Y., Chuang, Y.J., Sheng, Y.F., Chien, Y.Y., 2017. Climate variability of heat waves and their associated diurnal temperature range variations in Taiwan. Environ. Res. Lett. 12, 074017, https://doi.org/10.1088/1748-9326/aa70d9.

• Matzarakis A., De Rocco M., Najjar G., 2009, “Thermal bioclimate in Strasbourg-the 2003 heat wave”, Theor. Appl. Climatol. 98, 209–220.

• Mariolopoulos, E., Karapiperis, L., 1956: On the annual march of air temperatures in Athens and their anomalies, Publications of Athens University Laboratory, No 2, Athens.

• Maheras, P., 1979: Climatologie de la mer Egée et de ses marges contiinentales Doctorat d'Elat Université de Dijon, 784pp.

• Maheras, P., Arseni-Papadimitriou, Α., 1988: Variations des températures durant la dernière période séculaire à Nicosie (Chypre), Méditerranée N° 1, 35-41.

• Markakis, K., Poupkou, A., Melas, D., Tzoumaka, P. and Petrakakis, M., 2010: A computational approach based on GIS technology for the development of an anthropogenic emission inventory of gaseous pollutants in Greece, Water, Air &Soil Pollution, 207, pp.157–180.

• Meehl, G.A., Tebaldi, C., 2004. More intense, more frequent, and longer lasting heat waves in the 21st century. Science 305, 994–997. https://doi.org/10.1126/ science.1098704.

• Metaxas, D., and G. Kallos, 1979: Heat waves from a synoptic point of view. Technical Rep. 14, Ioannina.

• Metaxas, D., and Kallos, G, 1980: Heat waves from a synoptic point of view, Riv. Met. Aeronaut, XL, n.2-3, 107-119.

• Milligan, J., 2010. Heatwaves: The developed world’s hidden disaster. In ENSURE Project (2010) "WP2: Integration and Connection of Vulnerabilities – Deliverable 2.1.2: Relation between systemic and physical vulnerability and relation between systemic, social, economic, institutional and territorial vulnerability", European Commission 7th Framework Programme, 38-39 [online at: http://www.ensureproject.eu/ENSURE_Del2.1.2.pdf ]

• Mitsakis, E., Stamos, I., Grau, J.M.S., Chrysochoou, E., Iordanopoulos, P., & Aifadopoulou, G., 2013. Urban mobility indicators for Thessaloniki. Journal of Traffic and Logistics Engineering, 1, 148–152.

• Mohnen A.V., Goldstein W. & Wang C.W., 1993, “Tropospheric Ozone and Climate Change”, Air & Waste, 43:10, 1332-1334.

• Moussiopoulos, N., Vlachokostas, Ch., Tsilingiridis, G. Douros, I. Hourdakis, E. Naneris, C. Sidiropoulos, C. Air quality status in Greater Thessaloniki Area and the emission reductions needed for attaining the EU air quality legislation. Science Direct, 407, 1268 – 1285, 2009.

• Nastos P.T. and J. Kapsomenakis, 2015: Regional climate model simulations of extreme air temperature in Greece. Abnormal or common records in the future climate? Atmospheric Research, 152, 43-60.

• Oke,T.R.,1981:Canyon geometry and the nocturnal urban heat island:Comparison of scale model and field observations, Journal of Climatology, 1(3), 237–254.

• Oke, T.R., 1982: The Energetic Basis of the Urban Heat Island, Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 108(455), 1–24.

• Oke, T.R., 1988: "Street design and urban canopy layer climate". Energy and Buildings. 11 (1–3): 103–113. doi:10.1016/0378-7788(88)90026-6

• Parliari D., Kontos S., Poupkou A., Papadogiannaki S.,Tzoumaka P., Kelessis A., Melas D., Studying the Effects of Urban Heat Island during Hot Days: the Case of Thessaloniki, Greece. 9th International Symposium on Atmospheric Sciences (ATMOS 2019), October 23-26, 2019, Istanbul.

• Petrakakis M.I., Kelessis A.G., Samara C., Tzoumaka P., Zoumakis N.Μ., Iosifidis E., Effects of transport processes on particulate concentration in urban Thessaloniki, Greece, Proc. of First Conference on Environmental Management, Engineering, Planning and Economics (CEMEPE 2007), (eds A. Kungolos, K. Aravossis, A. Karagiannidis and P. Samaras), June 24 – 28, Skiathos, Greece, 2471-2477, 2007.

• Pirard, P., 2003, Heat wave: a climatic deadly phenomena that can be prevented, Enf Emerg 2003;5(3):145-146, France.

• Poupkou, A., Symeonidis, P., Ziomas, I., Melas.,D, Markakis, K., 2007: A spatially and temporally disaggregated anthropogenic emission inventory in the Southern Balkan region. Water, Air, Soil Pollut. 185, 355-348.

• Poupkou, A., Symeonidis, P., Lisaridis, I., Melas, D., Ziomas, I., Yay, O. D. and Balis, D., 2008: Effects of anthropogenic emission sources on maximum ozone concentrations over Greece, Atmospheric Research, 89, pp. 374–381.

• Progiou A., Ziomas I., 2011: Twenty-Year Road Traffic Emissions Trend in Greece. Water Air Soil Pollut, DOI 10.1007/s11270-011-0859-9.

• Preserakos, N.G., 1989: A contribution to the study of the extreme heat wave over the South Balkans in July 1987. Met. Atmos. Phys. (41) 261-271.

• Rizwan, A.M., L.Y.C. Dennis, & C. Liu, 2008: A review of the generation, determination and mitigation of urban heat island. Journal of Environmental Sciences 20: 1, 120-128. In ENSURE Project (2010) "WP2: Integration and Connection of Vulnerabilities – Deliverable 2.1.2: Relation between systemic and physical vulnerability and relation between systemic, social, economic, institutional and territorial vulnerability, European Commission 7th Framework Programme, 38-39 [online at:http://www.ensureproject.eu/ENSURE_Del2.1.2.pdf]

• Robine, J.M., Cheung, S.L.K., Le Roy, S., Van Oyen, H., Griffiths, C., Michel J.P., Herrmann, F.R., 2008: Death toll exceeded 70,000 in Europe during the summer of 2003, Comptes Rendus Biologies, Volume 331, Issue 2, Pages 171–178. [online at: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1631069107003770/]

• Robinson, P., 2001a. On the definition of a Heat Wave, J. Appl. Meteor., 40, 762–775, [online at:http://journals.ametsoc.org/doi/abs/10.1175/15200450(2001)040%3C0762%3AOTDOAH%3E2.0.CO%3B2]

• Robinson, P.J., 2001b. On the Definition of a Heat Wave. Journal Applied Meteorology, 40, pp. 762-775.

• Rosenfeld A.H., Akbari H., Romn J.J., Pomerantz M., 1998, Cool communities: strategies for heat island mitigation and smog reduction. Energ. Build. 28, 51–62.

• Santamouris M., Papanikolaou N., Livada I., Koronakis I., Georgakis C., Asimakopoulos D.N., 2001: “On the impact of urban climate to the energy consumption of buildings”, Sol. Energy 70 (3), 201–216.

• Seinfeld J., Pandis S., 2006, «Αtmospheric Chemistry and Physics: From Air Pollution to Climate Change», Second Edition, John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey, USA.

• Soltani A. and Sharifi E., 2017: Daily Variation of Urban Heat Island Effect and its Correlations to Urban Greenery: A Case Study of Adelaide, Frontiers of Architectural Research.

• Symeonidis P., Poupkou A., Gkantou A., Melas D., Yay O.D., Pouspourika, E., and Balis, D., 2008, “Development of a computational system for estimating biogenic NMVOCs emissions based on GIS technology, Atmos. Environ., 42, 1777–1789

• Sillman S. and Samson P. J., 1995, Impact of temperature on oxidant photochemistry in urban, polluted rural and remote environments”, J. Geophys. Res., 100(D6), 497–508.

• Tan, J., Zheng, Y., Tang, X., Guo, C., Li, L., Song, G., Zhen, X., Yuan, D., Kalkstein, A.J., Li, F., Chen, H., 2010. The urban heat island and its impact on heat waves and human health in Shanghai. Int. J. Biometeorol. 54, 75–84. https://doi.org/10.1007/ s00484009-0256-x.

• Tong, S., Wang, X.Y., Barnett, A.G., 2010. Assessment of heat-related health impacts in Brisbane, Australia: comparison of different heatwave definitions. PLoS One 5 (8), e12155. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0012155.

• Vardoulakis, S., Fisher, B.E.A., Pericleous, K., Gonzalez-Flesca N., 2003: Modelling air quality in street canyons: A review. Atmospheric Environment, 37 (2), pp.155-182.

• Wilson, R.C., Flemming, Z.L., Monks, R.S., Clain, G., Henne, S., Konovalov, I.B., Szopa, S., & Menut, L., 2011: Have primary emission reduction measures reduced ozone across Europe? An analysis of European rural background ozone trends 1996 – 2005. Atmospheric Chemistry and Physics Discussions, 11, 18433-18485.

• World Meteorological Organization and World Health Organization, 2015. In: McGregor, G.R., Bessemoulin, P., Ebi, K., Menne, B. (Eds.), Heatwaves and Health: Guidance on Warning-System Development, 2015. WMO, Geneva, Switzerland, p. 96.

• World Meteorological Organization (WMO), 2022. State of the Global Climate 2021, WMO-No. 1290, ISBN 978-92-63-11290-3. Geneva, Switzerland.

• Yi, J., and Prybutok, V.R. (1996). A neural network model forecasting for prediction of daily maximum ozone concentration in an industrialized urban area. Environmental Pollution, 92(3), 349-357.

• You, Q., Jiang, Z., Kong, L., Wu, Z., Bao, Y., Kang, S., Pepin, N., 2017. A comparison of heat wave climatologies and trends in China based on multiple definitions. Clim. Dyn. 48, 3975–3989. https://doi.org/10.1007/s00382-016-3315-0.

• Zanis P., 1999. In-situ photochemical control of ozone at the Jungfraujoch in the Swiss Alps [PhD]. University of Bern, School of Sciences.

• Zerefos, C.S., Kourtidis, K.A., Melas, D., Balis, D., Zanis, P., Katsaros, L., Mantis, H.T., Repapis, C., Isaksen, I., Sundet, J., Herman, J., Bhartia, P.K. and Calpini, B., 2002. Photochemical Activity and Solar Ultraviolet Radiation (PAUR) Modulation Factors: An overview of the project. Journal of Geophysical Research, 107 (doi: 10.1029/2000JD000134. ISSN: 0148-0227).

• Ziomas, Ι.C, Tzoumaka, P., Balis, D., Melas, D., Zerefos, C., Klemm, O., 1998: Ozone Episodes in Athens, Greece. A modelling approach using data from the MEDCAPHOT-TRACE, Atmospheric Environment, Volume 32, Issue 12, p.p. 2313-2321.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Ανδρεάκος, Κ., 1978: Μαθήματα Κλιματολογίας. ΕΜΥ, Αθήνα.

• Ανδρεάκος, Κ., Μποζανάς M., 1980: Ο καύσωνας στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας: Περίοδοι συνεχών ημερών καύσωνα, Αναμνηστικός Τόμος στη μνήμη Η.Γ. Μαριολόπουλου, Μετεωρολογικά Ν° 69,29-42.

• Αγγελίδης, Δ.Ι., 2010: Αριθμητική μελέτη χαρακτηριστικών ροής ανέμου και διασποράς ρυπαντών σε μια τυπική αστική οδική χαράδρα των Αθηνών, Διπλωματική Διδακτορική Διατριβή, Τομέας Ρευστών, Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών, ΕΜΠ, Αθήνα.

• Βαλαβανίδης, Αθ., 2008, Οικοτοξικολογία και περιβαλλοντική τοξικολογία Ερευνητική Μεθοδολογία για την Εκτίμηση Οικολογικού Κινδύνου από Επικίνδυνες

Χημικές Ουσίες, Εκδόσεις Σύγχρονα Θέματα, Αθήνα. ISBN:978-960-88130-6-9.

• Γεντεκάκης, Ι., 2010: Ατµοσφαιρική Ρύπανση: Επιπτώσεις, έλεγχος & εναλλακτικές τεχνολογίες (2η έκδοση), Χανιά, Εκδόσεις Κλειδάριθµος.

• Γκοντσεαρούκ, Α., 2013: Αστικός σχεδιασμός κατά κυμάτων καύσωνα. Περίπτωση της Αθήνας, Τμήμα Γεωγραφίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.

• ΕΜΕΚΑ - Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής, 2011. Οι Περιβαλλοντικές, Οικονομικές Επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής στην Ελλάδα. Τράπεζα της Ελλάδος, Ευρωσύστημα, Αθήνα. ISBN 978-960-7032-49-2

• Έλληνα, Φ., 2020: Μελέτη των χρονικών και χωρικών μεταβολών των ατμοσφαιρικών ρύπων στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης με τη χρήση συστήματος γεωγραφικών πληροφοριών, Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία. ΕΑΠ, Πάτρα.

• Ζάνης, Π., 2008: “Σημειώσεις για την ρύπανση και χημεία της ατμόσφαιρας”, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

• Ζάνης, Π., 2014: Σηµειώσεις για την Ρύπανση και Χηµεία της Ατµόσφαιρας. Θεσσαλονίκη. Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, Τµήµα Γεωλογίας, Τοµέας Μετεωρολογίας-Κλιµατολογίας.

• Ζερεφός, Χ., 1984, Μαθήματα Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Φυσικής Περιβάλλοντος, ΑΠΘ, Εκδόσεις Δεδούσης, Θεσσαλονίκη.

• Ζιακόπουλος, Δ., Α. Βλάσση, και Κ. Μεθενίτη, 2008: Εμφάνιση θερμών κυμάτων στην Ελλάδα κατά τη θερμή περίοδο και διαβάθμιση του κινδύνου που προέρχεται από τις υψηλές θερμοκρασίες. Πρακτικά του 9ου Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου Μετεωρολογίας, Κλιματολογίας και Φυσικής της Ατμόσφαιρας, 28-31 Μαίου 2008, Θεσσαλονίκη.

• Ζιακόπουλος, Δ. και Φραγκούλη, Π.Β., 2015: Το εγχειρίδιο του Μετεωρολόγου - Προγνώστη, Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ),ΙSBN 978-618-82094-0-4

• Ζιώμας Ι., 2005, “Το πρόβλημα του όζοντος στην Ελλάδα”, Ημερίδα με θέμα: Ποιότητα της ατμόσφαιρας σε αστικές περιοχές – Νέα δεδομένα και προοπτικές, ΤΕΕ, Αθήνα 18 Μαρτίου 2005.

• Ζιώμας Ι., Ρεμουντάκη Ε., 2003, Φυσικό Περιβάλλον και Ρύπανση: Η ατμόσφαιρα ως αποδέκτης Αποβλήτων» Τόμος Γ’, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα..

• Ζουμάκης, Μ.Ν., 2016, Μελέτη της θνησιμότητας που σχετίζεται με τα επεισόδια καύσωνα κατά τη θερινή περίοδο των ετών 1945-2010 στο Δήμο Θεσσαλονίκης, Διδακτορική Διατριβή, Τμήμα Ιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΑΠΘ.

• Κανελλοπούλου, Ζ., 2015: Διαχρονική Μεταβολή των Αέριων Ρύπων στην Πόλη της Θεσσαλονίκης. Αξιολόγηση της Ποιότητας της Ατμοσφαίρας κατά την Οικονομική Κρίση στην Ελλάδα, Διπλωματική εργασία, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα.

• Κάραλης, Ιωάννης, 1969: Τύποι καιρού Ελλάδος, Διατριβή επί Διδακτορία, Αθήνα. σελ 82, 1969, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ).

• Καρτάλης, Κ., 1999: Μετεωρολογία. στο Αριανούτσου, Μ., Γεωργίου, Κ., Δημητρακό-πουλος, Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος, Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 249, Πάτρα, ΕΑΠ.

• Κασσωμένος, Π., 2017, «Φυσική Περιβάλλοντος», Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα.

• Κελέσης, Α.Γ., Π.Ν. Τζουμάκα, Α. Τσακνιά, Ι. Τοτονίδης και Π. Τσιμενίδου, “Αποτελέσματα Μετρήσεων του Δημοτικού Δικτύου Σταθμών Μέτρησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Μετεωρολογικών Παραμέτρων”, Τεχνικές Εκθέσεις (Ηλ. Εκδ.), Τμήμα Περιβάλλοντος και Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή, Δήμος Θεσσαλονίκης, 2022.

• Κουιμτζής, Θ., Σαμαρά, Κ., 1994: «Έλεγχος αέριας ρύπανσης», Εκδόσεις ΖΗΤΗ, Θεσσαλονίκη.

• Κουτσουράκης, Ν., 2010: Ροή και Διασπορά Ρύπων σε Οδικές Χαράδρες: Ανασκόπηση, Τεχν. Χρον. Επιστ. Έκδ. ΤΕΕ, τεύχ. 1 2010.

• Λαβή, Α., 2016: Ο καύσωνας ως ένα ακραίο φυσικό φαινόμενο. Παραδείγματα από τον διεθνή και τον Ευρωπαϊκό χώρο, ΠΜΣ: Εφαρμοσμένη Γεωγραφία και Διαχείριση του Χώρου, Τμήμα Γεωγραφίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.

• Μελάς, Δ., 1997: Διασπορά Αερίων Ρύπων, Τμήμα Φυσικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 1997.

• Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., 2000, “Ατμοσφαιρική ρύπανση”, Οδηγός εκπαιδευτικών, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

• Μελάς, Δ., 2007: «Φυσική ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος», Βοηθητικές Σημειώσεις Μαθήματος, Εργαστήριο Φυσικής της Ατμόσφαιρας, Τμήμα Φυσικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, 2007.

• Μουσιόπουλος Ν., 1997, “Φαινόμενα Μεταφοράς στην Ατμόσφαιρα”, Εκδόσεις Γιαχούδη – Γιαπούδη, Θεσσαλονίκη.

• Μπαλαφούτης, Χρήστος, 2010: Σημειώσεις μαθήματος «Γενικής Κλιματολογίας», Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη.

• Παπαγιάννης Α., 2005: “Φυσική ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος”, ∆ιατµηµατικό Μάθημα «Περιβάλλον και Ανάπτυξη», Τομέας Φυσικής, ΕΜΠ, Αθήνα.

• Παπαναστασίου Δ., 2007, «Ατμοσφαιρική Ρύπανση – Μετεωρολογία Σε Αστικό Περιβάλλον υπό Συνθήκες Υψηλού Υποβάθρου», Διδακτορική Διατριβή, Τμήμα Φυσικής, Σχολή Θετικών Επιστημών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη.

• Παρασχά, Α., 2014. Η χωροχρονική εξέλιξη της φωτοχημικής ρύπανσης στην Ελλάδα. Συγκρίσεις με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

• Πετρακάκης Μ.Ι., Κελέσης Α.Γ., Τζουμάκα Π.Ν., Τσούγκας Μ.Α., Κανελλοπούλου Z.Δ., Ζουμάκης Ν.Μ., 2005, “Διαχρονική εξέλιξη των φωτοχημικών αέριων ρύπων στην περιοχή της Θεσσαλονίκης”, Πρακτικά 2ου Περιβαλλοντικού Συνέδριου Μακεδονίας, σελ.29, E.E.X., Θεσσαλονίκη.

• Πετρακάκης, Μ.Ι., Παπαγιαννόπουλος, Ν.Μ., Κελέσης, Α.Γ., Τζουμάκα, Π.Ν., Τζουρέ-λης, Α., Κανελλοπούλου, Ζ., Τσακνιά, Α., Κούτσαρη, Ε., & Ζουμάκης, Ν.Μ., 2008. Αξιολόγηση της διαχρονικής εξέλιξης των ατμοσφαιρικών ρύπων στην περιοχή της Θεσσαλονίκης.3ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη,14-17 Μαρτίου

• Ρεμουντάκη Εμμανουέλα, 2010: Εισαγωγή στην Επιστήμη και Τεχνολογία Προστασίας του Περιβάλλοντος,Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών, ΕΜΠ, Αθήνα.

• Ρεπαπής, X., 1975: Επί των θερμών εισβολών εις την κατωτέραν τροπόσφαιρα εν Ελλάδι, Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, σελ. 26-27.

• Σάρας Χ., 2020: Αστική Θερμική Νησίδα στην Θεσσαλονίκη: Κλιματολογία, Διαχρονικές Τάσεις και Φυσικοί Μηχανισμοί, Διπλωματική Εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Φυσικής, Πρόγραμμα μεταπτυχιακών Σπουδών Φυσικής Περιβάλλοντος, Θεσσαλονίκη.

• Σαχσαμάνογλου, Χ.Σ, Μπλούτσος, A.A., Μακρυγιάννης, Τ.Ι., 1987: Δυνατότητα Πρόβλεψης Εξαιρετικά Θερμών ή Ψυχρών Μηνών, Αναμνηστικός τόμος στη μνήμη Γεωργίου Λιβαδά, Μετεωρολογικά Ν° 73, 225-228.

• Σταμάτη, Ξ., 2014: “Διακύμανση Μετεωρολογικών Παραμέτρων και Όζοντος στα Αστικά Κέντρα κατά τη θερμή περίοδο του έτους”, Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, ΜΠΣ-Διαχείριση Αποβλήτων, Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ), Πάτρα.

• Στογιάννης, Κ. 2019: Χωρική και χρονική κατανομή των επιπέδων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε μεγάλες Ελληνικές αστικές περιοχές. Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα.

• Σπύρου, Κ.Ν., 2000: Συνοπτική και δυναμική μελέτη του φαινομένου του καύσωνα στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο, Διδακτορική Διατριβή, Τομέας Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας, Τμήμα Γεωλογίας, Σχολή Θετικών Επιστημών, ΑΠΘ.

• Τσόγκας, Λ., 2021: Διερεύνηση της αστικής νησίδας θερμότητας στην ευρύτερη αστική περιοχή της Θεσσαλονίκης, Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, ΜΠΣ-Διαχείριση Αποβλήτων, Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ), Πάτρα.

• Υ.Π.ΕΝ. (Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας), 2001-2021: «Ετήσιες Εκθέσεις Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης 2001-2021», Τμήμα Ποιότητας Ατμόσφαιρας-ΕΔΠΑΡ, Διεύθυνση Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας, ΥΠΕΝ, Αθήνα.

• Φλόκας, A.A., 1970: Συμβολή εις τη μελέτη των θερμών εισβολών εν Ελλάδι, Διδακτορική Διατριβή, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη.

• Φλόκας, A.A., 1985: Διακυμάνσεις των μηνιαίων τιμών της θερμοκρασίας του αέρα κατά τη διάρκεια της περιόδου 1892-1981, στη Θεσσαλονίκη, Πρακτικά Συνεδρίου Δήμου Θεσσαλονίκης με θέμα: Περιβάλλον και Ποιότητα Ζωής στη Θεσσαλονίκη, 341-347, Θεσσαλονίκη.

• Φλόκας, Α.Α. 1997: Μαθήµατα Μετεωρολογίας και Κλιµατολογίας (2η έκδοση), Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη.

• Χαϊνά, Ε., 2014, Η σωματιδιακή ατμοσφαιρική ρύπανση σε ελληνικά αστικά κέντρα. Η επίδραση της οικονομικής κρίσης στα επίπεδα της σωματιδιακής ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία. ΕΑΠ, Πάτρα.

• Χοστελίδου Μ.Η., Μελέτη της Αστικής Νησίδας Θερμότητας στην Πόλη της Θεσσαλονίκης, Μεταπτυχιακή Διατριβή Ειδίκευσης., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Θετικών Επιστήμων Τμήμα Γεωλογίας., Τομέας Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας., Θεσσαλονίκη. 2012.

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• https://meteo.geo.auth.gr/ ; http://www.geo.auth.gr/gr_deps_gmc.htm

• http://www.geo.auth.gr/courses/gmc/gmc318y/

• http://www.geo.auth.gr/courses/gmc/1000/synthesi.html

• http://meteo.geo.auth.gr/askiseis/geniki_meteorologia.pdf

• http://www.emy.gr/emy/el/meteorology/components/HNMS_MeteorologistBook.pdf

• http://www.emy.gr/emy/el/pdf/heatwave_2021.pdf

• https://estia.hua.gr/file/lib/default/data/16156/theFile

• https://estia.hua.gr/file/lib/default/data/14813/theFile

• http://www.chem.uoa.gr/chemicals/chem_ozone.htm

• http://umeteo.com/meteowiki/2860

• http://www.gscp.gr/ggpp/ (Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας)

• https://civilprotection.gov.gr/

• https://ypen.gov.gr/perivallon/poiotita-tis-atmosfairas/aithalomichli/

• https://el.wikipedia.org/

• https://publish.uwo.ca/~javoogt/urban%20climate%20.htm

• http://195.134.76.37/old_site_10-7-2016/courses/organiki_1/oikotoxikologia/oiktx_K03.pdf

• http://oldwww.arch.ntua.gr/sites/default/files/project/14369_/gkiokas_konstantinos.pdf

• http://ikee.lib.auth.gr/record/320777/files/GRI-2020-28269.pdf

• https://climate.ec.europa.eu/climate-change/causes-climate-change_el

• United Nations Office for Disaster Risk Reduction: http://www.unisdr.org/

• https://www.esa.int/esearch?q=heat+islland+in+Thessaloniki

• https://lifeasti.eu/. LIFE ASTI (Implementation of a forecAsting System for urban heaT Island effect for the development of urban adaptation strategies). 2020.

• https://ypen.gov.gr/perivallon/

• https://envdimosthes.gr/ ; https://thessaloniki.gr/

• https://www.euro-cordex.net

• https://climpact.gr