υπόγεια ποτάμια στην Ελλάδα : καταγραφή, γεωλογία, σπηλαιογενεση = Underground rivers in GreeceQ documentation, geology, speleogenesis.

Περίληψη

Τα υπόγεια ποτάμια αποτελούν σημαντικούς γεωλογικούς και υδρογεωλογικούς σχηματισμούς. Παρά τη σημασία τους, οι γνώσεις για την γεωγραφική κατανομή τους στην Ελλάδα είναι περιορισμένες. Η παρούσα εργασία έχει σκοπό, με βάση την υπάρχουσα βιβλιογραφία, να καταγράψει τους υπόγειους ποταμούς της Ελλάδας και να παρουσιάσει τα χαρακτηριστικά τους που σχετίζονται με τη γεωγραφική θέση, τη γεωλογία, τη λιθολογία, τη μορφολογία και την υδρολογική κατάσταση. Εξετάζει τη γεωγραφική τους συγκέντρωσή και διερευνά τους παράγοντες που επηρεάζουν τη δημιουργία και την κατανομή τους. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση υπόγειων ποταμών εντοπίζεται στην περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, ενώ σε επίπεδο περιφερειακών ενοτήτων η μεγαλύτερη συγκέντρωση βρίσκεται στων Ιωαννίνων. Με την απεικόνιση των υπόγειων ποταμών στον χάρτη της Ελλάδας συμπεραίνεται ότι η πλειοψηφία των υπόγειων ποταμών συγκεντρώνεται κυρίως στο χώρο των Εξωτερικών Ελληνίδων και πιο συγκεκριμένα κατά μήκος της οροσειράς της Πίνδου και της προέκτασης της προς τα νότια στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη. Η ταξινόμηση των σπηλαίων σε σχέση με το υψόμετρο καταδεικνύει ότι η πλειοψηφία τους εντοπίζεται κυρίως σε ορεινές περιοχές, σε υψόμετρα άνω των 900 μέτρων. Τα περισσότερα σπήλαια διανοίγονται εντός ασβεστόλιθων, όπου ευνοείται η διάλυση για την ανάπτυξη καρστικών σχηματισμών. Η ανάπτυξή τους παρουσιάζει κατά κύριο λόγο δενδριτική μορφή, ακολουθεί οριζόντιες είτε μικρής κλίσης διαδρομές κατά μήκος ασυνεχειών και συνδέεται με φρεατική και βασικού επιπέδου σπηλαιογένεση. Η μελέτη καταλήγει ότι η θέση και η ανάπτυξη των υπόγειων ποταμών δεν συμβαίνει τυχαία, αλλά εξαρτάται από πλήθος παραγόντων και χρειάζονται επιπλέον μελέτες για την καλύτερη κατανόηση τους.

Underground rivers are significant geological and hydrogeological formations. Despite their importance, knowledge about their geographical distribution in Greece remains limited. This paper aims, based on existing literature, to compile a list of underground rivers in Greece and to present their characteristics in relation to their geographical location, geology, lithology, morphology, and hydrological status. Ιt examines their geographical distribution and explores the factors influencing their formation and spatial patterns. The highest concentration of underground rivers is observed in the region of Sterea Ellada, with the regional unit of Ioannina showing the greatest density. Mapping these underground rivers across Greece reveals that most are concentrated in the region of the External Hellenides, particularly along the Pindos mountain range and its extension to the south, including the Peloponnese and Crete. The classification of caves by altitude indicates that the majority are located in mountainous areas, primarily at elevations above 900 meters. Most caves develop within limestone, where dissolution processes promote the formation of karstic systems. Their development predominantly follows a dendritic pattern, with underground rivers flowing horizontally or along gently sloping paths, often associated with phreatic and watertable cave systems. The study concludes that the distribution and development of underground rivers are not random but influenced by a complex set of factors. Further research is necessary to gain a deeper understanding of these systems.