Τα βενθονικά τρηματοφόρα ως δείκτες παλαιοπεριβαλλοντικής εξέλιξης σε λιμνοθάλασσες: Λιμνοθάλασσα Πάλιουρα, Θερμαϊκός κόλπος

Περίληψη

Στα πλαίσια της παρούσας μεταπτυχιακής διατριβής μελετήθηκε η σύνθεση των βενθονικών τρηματοφόρων από 52 δείγματα ιζήματος. Τα δείγματα προέρχονται από πυρήνα γεώτρησης (PLR-1), βάθους 8.7 m, που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή της λιμνοθάλασσας του Πάλιουρα (Επανομή Θεσσαλονίκης). Για την ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας πραγματοποιήθηκε αρχικά η συστηματική ταξινόμηση των ειδών των βενθονικών τρηματοφόρων. Συνολικά παρατηρήθηκαν και περιγράφηκαν 14 είδη που ανήκουν σε 7 γένη βενθονικών τρηματοφόρων. Ακόμη πραγματοποιήθηκε ο προσδιορισμός σε επίπεδο γένους των περιεχόμενων μαλακίων (συνοδή πανίδα) και η ανάλυση των συγκεντρώσεων των τρηματοφόρων, με τον προσδιορισμό της αφθονίας και της ποικιλότητας και μέσω μίας σειράς μικροπαλαιοντολογικών δεικτών. Στην παρούσα εργασία δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στα άτομα των τρηματοφόρων που έφεραν μορφολογικές ανωμαλίες, η παρουσία των οποίων συνδέεται συνήθως με το περιβαλλοντικό στρες, το οποίο μπορεί να οφείλεται σε απότομη μείωση ή αύξηση της αλατότητας αλλά και σε παράγοντες που συνδέονται με ανθρώπινη δραστηριότητα (Yanko et al., 1999; Dimiza et al., 2012; Κουκουσιούρα, 2012). Για την λεπτομερή αναπαράσταση του παλαιοπεριβάλλοντος της περιοχής μελέτης χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτων μικροπαλαιοντολογικοί δείκτες: α) δείκτης Α: Στα κελύφη των ατόμων του είδους Ammonia tepida πραγματοποιήθηκαν βιομετρικές μετρήσεις και χρησιμοποιήθηκε ο τύπος A=L/ (S+L)*100 όπου L=μεγάλα άτομα>0,5 mm και S=μικρά άτομα<0,5 mm (Koukousioura et al., 2012). β) δείκτης FAI (Foraminiferal Abnormality Index) και FMI (Foraminiferal Monitoring Index) (Coccioni, 2003, 2005): Οι αυξημένες τιμές των συγκεκριμένων δεικτών σχετίζονται με έντονες περιβαλλοντικές αλλαγές και συγκεκριμένα με διακυμάνσεις της αλατότητας. Με βάση τις συναθροίσεις των βενθονικών τρηματοφόρων τα οποία συλλέχθηκαν από τον πυρήνα ιζήματος, αναγνωρίστηκαν δύο διαφορετικοί τύποι παλαιοπεριβάλλοντος με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: περιβάλλον ανοιχτής λιμνοθάλασσας και περιβάλλον κλειστής λιμνοθάλασσας. Η πανίδα των τρηματοφόρων σε συνδυασμό με τη χρήση μικροπαλαιοντολογικών δεικτών, των πολυπαραγοντικών αναλύσεων και της απόλυτης χρονολόγησης που πραγματοποιήθηκε σε επιλεγμένα δείγματα οστράκων μαλακίων, συντέλεσε στην αναπαράσταση της παλαιοπεριβαλλοντικής εξέλιξης της περιοχής μελέτης. Η λιμνοθάλασσα του Πάλιουρα παρουσιάζει μία μετάβαση από περιβάλλον κλειστής λιμνοθάλασσας σε περιβάλλον ανοιχτής λιμνοθάλασσας μετά τα 7640 yr BP, ενώ μετά τα 6600 yr η λιμνοθάλασσα ξανά κλείνει. Η εξέλιξη της λιμνοθάλασσας φαίνεται να συμφωνεί με τα μοντέλα της σχετικής ανόδου του επιπέδου της θάλασσας στις παράκτιες περιοχές του Αιγαίου που συνέβη πριν τα 4000 yr BP. Οι αλλαγές που παρατηρούνται στις συναθροίσεις των απολιθωμένων βενθονικών τρηματοφόρων στα παράκτια περιβάλλοντα, αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο της Παλαιοντολογίας, για την καταγραφή των αλλαγών της στάθμης της θάλασσας που είχαν συμβεί κατά το παρελθόν και την λεπτομερή αναπαράσταση των παλαιοκλιματικών και παλαιοπεριβαλλοντικών συνθηκών. Τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν πραγματοποιηθεί πολυάριθμες μελέτες σε Ολοκαινικά παράκτια πεδία και σε λιμνοθάλασσες του Αιγαίου (Triantaphyllou et al., 2003, 2010; Pavlopoulos et al., 2007, 2010; Evelpidou et al., 2010; Koukousioura et al., 2012; Κουκουσιούρα, 2012) οι οποίες παρέχουν πληθώρα πληροφοριών σε ότι αναφορά το παλαιοπεριβάλλον.

Paliouras lagoon is a coastal seasonal lagoon situated on the east coastline of Thermaikos Gulf ~1 km south of Nea Michaniona town. The vibracore PALIOURAS – 1 (PLR-1) was drilled there, and core samples were recovered up to 8.70m depth. The aim of this MSc project is to examine the composition of the benthic foraminifera, derived from 52 sediment samples. The sediment samples originate from a drilling core (PLR-1) from the Paliouras lagoon area. During this project, the benthic foraminifera were classified according to systematics and taxonomy. A total of 14 species, from seven different genera of foraminifera, were observed and identified. Furthermore, the gastropods and molluscs that were present, were identified to generic level. A foraminiferal concentration analysis was carried on, in order to evaluate abundance and diversity through the use of micropaleontological indeces. Benthic foraminifera with morphological abnormalities were taken into particular consideration, since such morphology can be linked to environmental stress due to rapid fluctuations of salinity or can be a result of human activity (Yanko et al., 1999, Dimiza et al., 2012; Koukousioura, 2012). The following micropaleontological markers were used for the detailed reconstruction of the study area’s paleoenvironment: a) A index: Biometric measurements were perfomed on Ammonia tepida tests and the formula A=L/ (S+L)*100 was applied, where L= large individuals> 0.5 mm and S= small individuals< 0.5 mm (Koukousioura et al., 2012), b) FAI (Foraminiferal Abnormality Index) and FMI (Foraminiferal Monitoring Index) indices (Coccioni, 2003, 2005): Elevated values of these particular markers can infer severe environmental changes and particularly salinity fluctuations. Based on the assemblages of benthic foraminifera that were recovered from the sediment’s core, two types of paleoenvironments, with specific characteristics were observed: open lagoon environment and closed lagoon environment. The reconstruction of the paleoenvironmental evolution of the study area, was based on the diversity of the foraminiferal fauna, in combination with micropaleontological indices, quantative analysis and radiometric dating that were applied in a number of specimens, defining the paleoenvironmental evolution of the studied area. Paliouras lagoon presents a transition from a closed lagoon environment into an open one, after 7640 yr BP, while after 6600 yr BP the lagoon closes again. The proposed evolutional course of the Paliouras lagoon concurs with the existing models of the relevant elevation of the sea level in the coastal areas of the Aegean Sea that was recorded before 4000 yr. The changes of the benthic foraminifera assemblages, consist a useful tool of Paleontology for recording the sea level changes in coastal areas occurred in the past and providing a detailed reconstruction of the paleoclimatic and paleoenvironmental conditions. During the last decades a great number of studies have been conducted in Holocenic coastal areas and lagoons of the Aegean (Triantaphyllou et al., 2003, 2010; Pavlopoulos et al., 2007, 2010; Evelpidou et al., 2010; Koukousioura et al., 2012; Koukousioura, 2012), providing invaluable paleoenvironmental information.