Τα qanat της Κύπρου

Περίληψη

Το ξηροθερμικό κλίμα της Κύπρου είναι ο κυριότερος λόγος για την ύπαρξη έντονων περιόδων λειψυδρίας που επικρατούν στο νησί από αρχαιοτάτων χρόνων. Λόγω του σοβαρού αυτού προβλήματος, οι κάτοικοι της Κύπρου αναγκάστηκαν να βρούνε διάφορες λύσεις στο πρόβλημα αυτό. Μία από τις λύσεις ήταν η κατασκευή qanat.
Σκοπός της διπλωματικής αυτής εργασίας είναι η μελέτη συγκεκριμένων qanat της Κύπρου όπως το qanat του Απού Πεκήρ πασά στην Λάρνακα, το qanat του Αγίου Κωνσταντίνου στο δήμο Δερύνειας, το qanat στο δήμο Τσερίου και το qanat στο κατεχόμενο χωριό της Τύμβου.
Η Κύπρος βρίσκεται στην ανατολική Μεσόγειο και υποδιαιρείται σε τέσσερις γεωμορφολογικές ενότητες, την ενότητα Τροόδους, την ενότητα Πενταδακτύλου, την ενότητα της κεντρικής πεδιάδας και την ενότητα των παράκτιων πεδιάδων. Γεωλογικά διαιρείται σε τέσσερις ζώνες, την Ακολουθία Κερύνειας, τον Οφιόλιθο Τροόδους, το Σύμπλεγμα Μαμωνίων και την Ιζηματογενή Ακολουθία Τροόδους. Οι υδάτινοι πόροι της Κύπρου χωρίζονται σε επιφανειακούς και υπόγειους. Οι επιφανειακοί υποδιαιρούνται σε ποτάμια-χείμαρρους και σε λίμνες. Οι υπόγειοι υδροφόροι ορίζοντες του νησιού είναι αρκετά πλούσιοι κυρίως λόγω της γεωλογικής εξέλιξης της Κύπρου. Τα τρία σημαντικότερα υδροφόρα στρώματα είναι της Δυτικής Μεσαορίας (Μόρφου), της Νοτιοανατολικής Μεσαορίας (Κοκκινοχωρίων) και του Ακρωτηρίου-Κούρη.
Η ιστορία του νερού στην Κύπρο ξεκινάει πριν από 10 000 χρόνια όταν άρχισε η πρώτη εγκατάσταση κατοίκων στο νησί. Ταυτόχρονα ξεκινάει και η προσπάθεια λύσης του προβλήματος της μη επαρκούς υδροδότησης των οικισμών, που οδήγησε στην πρώτη εκσκαφή πηγαδιών. Κατά την Περσική περίοδο παρατηρείται ότι εισήχθη η τεχνογνωσία της κατασκευής των qanat, η οποία σταδιακά επί Ρωμαϊκής κυριαρχίας εξαπλώθηκε σε όλη την Κύπρο. Κατά την Τουρκοκρατία παρατηρείται μεγάλη έξαρση στην κατασκευή και χρήση των qanat.
Στην Κύπρο υπάρχουν 275 συστήματα qanat που κυμαίνονται από 50-4000 m. Το qanat του Απού Πεκήρ Πασά βρίσκεται στην επαρχία Λάρνακας και έχει συνολικό μήκος 4 km. Το qanat του Απού Πεκήρ Πασά αποτελείται από 300 πηγάδια και ξεκινάει από το ποταμό Τρέμιθο. Τροφοδοτούσε με νερό την πόλη της Λάρνακας μέχρι και το 1966. Το qanat του Αγίου Κωνσταντίνου βρίσκεται στο δήμο Δερύνειας και χρονολογείται από τον καιρό της Ενετοκρατίας. Το συνολικό του μήκος ανέρχεται στα 300 m και αποτελείται από 15 πηγάδια. Το qanat του Αγίου Κωνσταντίνου χρησιμοποιείτο για την υδροδότηση της πόλης της Αμμοχώστου. Το qanat Τσερίου βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή του δήμου Τσερίου και κατασκευάστηκε το 1944 επί καιρό Αγγλοκρατίας. Έχει συνολικό μήκος 1050 m και αποτελείται από 65 πηγάδια. Η κύρια χρήση του qanat Τσερίου ήταν η άρδευση καλλιεργειών στην περιοχή της «Αγκάλης». Το qanat στο κατεχόμενο χωρίο της Τύμβου αποτελείτο από 150 πηγάδια. Υπολογίζεται ότι κατασκευάστηκε κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και λειτούργησε μέχρι και το 1960.
Τα κυριότερα συμπεράσματα που εξάγονται μέσα από την μελέτη των qanat της Κύπρου είναι:
Μετά την κατάκτηση της Κύπρου από τους Πέρσες και τη συνεχής ανάγκη για επαρκούς παροχή των πόλεων με νερό κατασκευάζονται τα πρώτα qanat στην Κύπρο.
Στους Ρωμαίους οφείλεται η μεγάλη διάδοση της κατασκευής των qanat σε όλη την Κύπρο.
Ο μεγαλύτερος αριθμός qanat στην Κύπρο κατασκευάστηκε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1571-1878 μ.Χ.) με τα πιο γνωστά να βρίσκονται στις επαρχίες Λευκωσία  και Λάρνακα.
Η συμβολή των qanat στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής και στην αύξηση της ποιότητας ζωής στις περιοχές όπου λειτουργούσαν οδήγησε τους Άγγλους κατακτητές στην συνέχιση της κατασκευής τους και στη χρήση τους.
Η άγνοια της πολιτείας για τα qanat έχει ως αποτέλεσμα πολλά από αυτά να έχουν καταστραφεί.

Since ancient times Cyprus is characterized by its high dry season which is the main reason for the arid climate of the island.  All citizens are trying to confront the problem of aridity and the inadequate water supply from the time of the first inhabitant until nowadays. Also since ancient times the citizens of Cyprus were trying to find various solutions to this problem; one of the solution was the construction of qanat.
The purpose of this strategy was the study of specific qanat in Cyprus such as the qanat of the Apou Pektir Pasha in Larnaca, the qanat of Saint Constantine at Deryneia municipality, the qanat at Tseri municipality and the qanat of the occupied village of Tymbou.
Cyprus belongs to the eastern Mediterranean and it is subdivided into four geomorphological units such as Troodos unit, Pentadaktylos unit, into the unit of the central plain and into the unit of the coastal plain. Geologically it is divided into four zones, into the Keryneia Terrane, the Troodos Ophiolite complex, the Mamonia complex and into the Zone of the autochthonous sedimentary. The water resources of Cyprus are divided into surface and underground ones. The surface ones are subdivided into torrent-rivers and lakes. The groundwater ones of the island are plenty due to its geological development. The three most significant aquifers are the ones of the Western Mesaoria (Morphou), the Southeast Mesaoria (Kokkinochoria), and the one of the Akrotiri-Kouri.
The subject of water in Cyprus began 10 000 years ago and also when the first habitation of the island began. At the same time the first habitants tried to find solutions to the problem of the non-available supply of settlements, so they started excavating wells for the first time. Moving on to the Persian period we observe the technic of the construction of qanat and upon the Romanian rule it spread throughout Cyprus. During the Turkish Rule we observe a major outbreak of the manufacturing and use of qanat.
In Cyprus there are 275 qanat systems that ranging from 50-4000 meters. The qanat of the Apou Pektir Pasha that is in Larnaca province has total length 4 kilometers. The qanat of the canal consisting of 300 wells and it begins from the river Tremitho. The qanat supplied the city of Larnaca with water until 1966. The qanat of Saint Constantine in Deryneia municipality exists from the time of Venetian Rule. Its total length amounts to 300 meters and consisted of 15 wells. The qanat of Saint Constantine is being used for water supply of Famagusta. The qanat of Tseri is in the wider area of Tseri municipality and it was constructed in 1944 at the time of the British Rule. Its total length is 1050 meters and it is consisted of 65 wells. The main use of the Tseri qanat was the watering crops in ''Agkali'' area. The qanat of the occupied village of Tymbou it’s consisting of 150 wells. It is estimated that it was constructed during the period of Frankish Rule and it was functioning until 1960.
The main conclusions of the study of qanats in Cyprus are:
The first qanats are constructed in Cyprus, after the Persians conquered Cyprus and the constant need for an adequate supply of towns with water.
Due to Romans we have the considerable spread of construction of qanats throughout Cyprus.
The greatest numbers of qanats in Cyprus were constructed during the Turkish Rule (1571-1878 A.D.) and the most famous ones are in Nicosia province and in Larnaca province.
The contribution of qanats was major because the agricultural production and the quality of life were increased but also led British oppressors in continuation of their construction and their use.
State's ignorance of qanats had as a result the destruction of lots of them.