[Εξωφυλλο}

Γεωμορφολογική και παλαιοπεριβαλλοντική μελέτη της ευρύτερης περιοχής του προιστορικού οικισμού φούρνοι στις ράχες Φθιώτιδας

Μαρίνα Καλπάκη

Περίληψη


Αντικείμενο της παρούσας διατριβής ειδίκευσης είναι η μελέτη της γεωμορφολογικής-παλαιοπεριβαλλοντικής εξέλιξης της παράκτιας περιοχής του προϊστορικού οικισμού Φούρνοι, Ραχών, Φθιώτιδας κατά το Άνω Ολόκαινο. Η εργασία αυτή πραγματεύεται την εξελικτική πορεία της παράκτιας γεωμορφολογίας στην περιοχή έρευνας και την ακολουθία των περιβαλλόντων ιζηματογένεσης, ως αποτέλεσμα της μεταβολής της στάθμης της θάλασσας. Κρίθηκε σκόπιμο να χρησιμοποιηθούν τεχνικές όπως η γεωμορφολογική έρευνα σε συνδυασμό με γεωτρητική, στρωματογραφική, παλαιοντολογική και γεωφυσική έρευνα. Η ευρύτερη περιοχή στην οποία βρίσκεται ο προϊστορικός οικισμός Φούρνοι στην παραλία των Ραχών ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και πιο συγκεκριμένα στο δήμο Στυλίδας του Νομού Φθιώτιδας. Αποτελεί τμήμα του βόρειου περιθωρίου του βυθίσματος του δίαυλου των Ωρεών, με διεύθυνση ΑΒΑ-ΔΝΔ. Οι εργασίες πεδίου εκτελέστηκαν χρονικά σε τρεις φάσεις. Κατά την πρώτη φάση, πραγματοποιήθηκε η γεωμορφολογική έρευνα και χαρτογράφηση της περιοχής με τη λήψη γεωγραφικού στίγματος και απόλυτου υψομέτρου. Κατά το δεύτερο στάδιο έγινε η λήψη αδιατάρακτων πυρήνων του υπεδάφους με τη χρήση κρουστικού γεωτρύπανου. Τέλος, κατά το τρίτο στάδιο πραγματοποιήθηκαν τέσσερις ηλεκτρικές τομογραφίες στην περιοχή μελέτης με σκοπό την περαιτέρω διερεύνηση των λιθολογικών δομών του υπεδάφους. Για την πραγματοποίηση της έρευνας στο εργαστήριο χρησιμοποιήθηκαν οι δύο πυρήνες ιζήματος, από τις γεωτρήσεις FRN-1 και FRN-2 και μετρήθηκαν οι τιμές της μαγνητικής επιδεκτικότητας. Οι πυρήνες έδωσαν το απαραίτητο υλικό για την στρωματογραφική και παλαιοντολογική έρευνα και βοήθησαν στην αναγνώριση και τον καθορισμό ενοτήτων, η γεωμορφολογική ερμηνεία των οποίων επέτρεψε τον χαρακτηρισμό του παλαιοπεριβάλλοντος απόθεσης για κάθε μία από αυτές. Η μελέτη του μορφολογικού αναγλύφου πραγματοποιήθηκε με την ανάλυση των ψηφιακών υψομετρικών δεδομένων με τη χρήση γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών. Τέλος, ο συνδυασμός των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από την έρευνα οδήγησε στον προσδιορισμό των διαδοχικών παλαιοπεριβαλλόντων στην περιοχή μελέτης.

Πλήρες Κείμενο:

PDF

Αναφορές


Ελληνική Βιβλιογραφία

Αηδονά, Ε., 2002. Παλαιομαγνητικές και μαγνητικές ιδιότητες ιζημάτων και υποβάθρου σε πυρήνες γεωτρήσεων από τον Β. Ελλαδικό χώρο: Συμβολή στη διερεύνηση των συνθηκών διαγένεσης. Διδακτορική Διατριβή, Τμήματος Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Γαλανάκης, Δ., 1997. Νεοτεκτονική δομή και στρωματογραφία των νεογενών- τεταρτογενών ιζημάτων της λεκάνης του Αλμυρού- Παγασητικού, Πηλίου, Διαύλου Ωρεών- Τρικερίου και Μαλιακού. Διδακτορική Διατριβή, Τμήματος Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Γ.Υ.Σ. Τοπογραφικός χάρτης της Ελλάδας, 1:5000. Κεντρικό φύλλο Πελασγία.

Δεργιανλή, Λ., 2013. Γεωμορφολογική έρευνα στον αρχαιολογικό χώρο “Αστέρια” Μακρακώμης Φθιώτιδας. Διατριβή Ειδίκευσης, Τμήμα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Δερμιτζάκης Μ., Μιχαήλ Χ., Μπασιάκος Γ., Τριπολιτσιώτου Φ., 1993. Συμβολή στη χρονολόγηση σύγχρονων ψηφιδοπαγών αιγιαλών (Beach rocks) διά της μεθόδου της θερμοφωταύγειας. Πρακτικά 4ου Πανελληνίου Συμποσίου Ωκεανογραφίας και Αλιείας, 257 – 259.

Θεοδωρακοπούλου, Α., 2009. Η επίδραση των περιβαλλοντικών συνθηκών στην παλαιογεωγραφική εξέλιξη αρχαιολογικών θέσεων και στη διατήρηση των κατάλοιπων αυτών. Διδακτορική Διατριβή, Τμήμα Γεωγραφίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ι.Γ.Μ.Ε., 1957. Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδας, 1:50.000. Φύλλο Μύλοι.

Καλπάκη, Μ., 2009. Μορφολογικές μεταβολές στο Δέλτα του ποταμού Έβρου κατά τον εικοστό αιώνα. Διπλωματική Διατριβή, Τμήμα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Κακαβάς Ν., 1984. Υδρολογικό ισοζύγιο της λεκάνης απορροής του Σπερχειού ποταμού. Διδακτορική Διατριβή. Ι.Γ.Μ.Ε. Αθήνα.

Καρκάνας, Π., 2010. Εισαγωγή στη Γεωαρχαιολογία. Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα.

Κούλας, Ν., 2004. Φυσικό περιβάλλον και στοιχεία διαχείρισης του χειμάρρου Ολυνθίου της Χαλκιδικής. Διατριβή ειδίκευσης, Τμήμα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Μουντράκης, Δ., 1985. Γεωλογία της Ελλάδος, University studio press, Θεσσαλονίκη.

Παράσχου, Θ., 2005. Η γεωμορφολογική εξέλιξη της κοιλάδας Ίναχου ποταμού της Φθιώτιδας, παραπόταμου του Σπερχειού ποταμού. Διατριβή ειδίκευσης, Τμήμα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Παπακωνσταντίνου, Μ.-Φ., 1995. Ανασκαφικές Εργασίες: Ράχες, θέση Φούρνοι. Αρχαιολογικό Δελτίο 44 1989 (1995), Β΄ 1, Χρονικά, 169-170.

Πεχλιβανίδου, Σ., 2007. Η γεωμορφολογία της νήσου Σκύρου και η επίδραση της στις χρήσεις γης. Διατριβή ειδίκευσης, Τμήμα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Πεχλιβανίδου, Σ., 2012. Ιζηματολογικά και φυσικογεωγραφικά μοντέλα ανάπτυξης

Ολοκαινικών Δελταϊκών ακολουθιών στην κοιλάδα του Σπερχειού ποταμού. Διδακτορική Διατριβή, Τμήματος Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Πριφτή, Μ., 2010. Διερεύνηση των παραγόντων εδαφογένεσης που επηρεάζουν τη μαγνητική επιδεκτικότητα (χ) εδαφών της τάξεως των alfisols και ηφαιστειακών εδαφών που αναπτύσσονται εκτός του ηφαιστειακού τόξου του Ν. Αιγαίου. Διατριβή Ειδίκευσης, Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ρεϊζοπούλου, Α., 2009. Μορφολογικές μεταβολές στις εσωτερικές λεκάνες της πεδιάδας της Μακεδονίας και οι αλλαγές των επιφανειακών υδάτων σε αυτές κατά τον 20o αιώνα. Διπλωματική Διατριβή, Τμήμα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Σακκάς, Δ., 2005. Η Ύστερη Εποχή του Χαλκού στην κοιλάδα του Σπερχειού επί τη βάσει της κεραμικής. 3ο Συνέδριο Φθιωτικής ιστορίας, Λαμία.

Σιμυρδάνης, Κ., 2009. Πειραματική μελέτη ηλεκτρικής τομογραφίας με ηλεκτρόδια σε γεωτρήσεις. Διατριβή Ειδίκευσης, Τμήμα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Ψωμιάδης, Δ., 2011. Παλαιοπεριβαλλοντικές και ιζηματολογικές συνθήκες σχηματισμού των ακτόλιθων (ψηφιδοπαγών αιγιαλών) του Βορειο-Αιγιακού χώρου. Διδακτορική Διατριβή, Τμήματος Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Ψωμιάδης, Ε., 2010. Έρευνα γεωμορφολογικών και περιβαλλοντικών μεταβολών στην υδρολογική λεκάνη του Σπερχειού ποταμού με χρήση νέων τεχνολογιών. Διδακτορική Διατριβή, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία

Aidona, E., Sarris, A., Kondopoulou, D. and Sanakis, Y., 2001. Application of Magnetic and Spectrometry Methods in the Detection of Human Activity in Soils: A Case Study in the Archaeological Site of Kitros (N. Greece), Archaeological Prospection, 8, 187-198.

Athanasiou, E., Tsourlos, P., Papazachos, C., Tsokas, G., 2007, Combined weighted inversion of electrical resistivity data arising from different array types: Journal of applied geophysics, 62 (2), 124-140.

Bezerra F.H.R., Lima-Filho F.P., Amaral R.F., Caldas L.H.O., Costa-Neto L.X., 1998.

Holocene coastal tectonics. In: Stewart I.S.,Vita-Finzi C. (eds.), Coastal Tectonics. Special Publication, vol. 146. Geological Society, London, 279–293.

Bricker O.P., 1971. Introduction: beachrock and intertidal cement. In: Bricker, O.P. (ed.), Carbonate Cements. Johns Hopkins Press, Baltimore,1–13.

Constable, C., Parker, L. & Constable, G., 1987. Occam's Inversion: a practical algorithm for generating smooth models from EM sounding data, Geophysics, 52, 289-300.

Demek, J., 1972 (Ed.). Manual of detailed geomorphological mapping. Academia, Prague, 344.

Dearing, J.A., 1994. Environmental Magnetic Susceptibility- Using Bartington MS2 System.

Dikau, R., 1989. The application of o digital relief model to landform analysis in geomorphology. In Raper, J. (Ed.): Three Dimensional Application in Geographic Information Systems, 51-77.

Fine, P., Singer, M.J., La Ven, R., Verosub, K., 1992. The use of magnetic susceptibility measurements in assessing soil uniformity in chronosequence studies. Soil Sci. Soc. Am. J. 56. 1195-1199.

Fontes, M.P.F., de Oliveira, T.S., da Costa, L.M., Campos, A.A.G., 2000. Magnetic separation and evaluation of magnetization of Brazilian soils from different parent materials. Geoderma 96, 81-99.

Ghilardi, M., Colleu, M., Pavlopoulos, K., Fachard, S., Psomiadis, D., Rochette, P., Demory, F., Knodell, A., Triantaphyllou, M., Delanghe-Sabatier, D., Bicket, A., Fleury, J., 2013. Geoarchaeology of Ancient Aulis (Boeotia, Central Greece): human occupation and Holocene landscape changes. Journal of Archaeological Science 40, 2071-2083

Hope-Simpson, R. & Dickinson, K., 1979. A Gazetteer of Aegean Civilization in the Bronze Age. Vol. I: The Mainland and Islands (Studies in Mediterranean Archaeology LII), Goteborg: Paul Astroms Forlag.

Hourmouziadis, G., 1973. Archaeologikon Deltion 29, Chronika, 518. (in Greek).

Kelletat D., 2006. Beachrock as sea-level indicator? Remarks from a geomorphological point of view. Journal of Coastal Research 22 (6), 1555–1564.

Kim J-H, 2010. Dc2Dpro - 2D Inversion of ERT data. User's Manual, KIGAM, Korea.

Lu, S.G. 2000. Lithological factors affecting magnetic susceptibility of subtropical soils, Zhejing, China. Catena 40, 359-373.

Maher, B.A., 1986. Characterization of soils by mineral magnetic measurements. Phys. Earth Planet. Inter. 42, 76-92.

Maher, B.A., Alekseev A. and Alekseeva T., 2003. Magnetic mineralogy of soils across the Russian Steppe: climatic dependence of pedogenic magnetite formation. Palaeogeogr., Palaeoclimatol., palaeocol. 201. 321-341.

Milliman J.D., 1974. Marine Carbonates. Springer-Verlag, Berlin. 375.

Mullins, C.E., 1977, Magnetic susceptibility of the soil and its significance in soil

science-a review, J.Soil. Sci., Vol. 28, 223-246.

Papakonstantinou, M-F & Penttinen, A., 2013. The Makrakomi archaeological Landscape Project (MALP), A preliminary report on investigations carried out in 2010-2012, Introduction to the programme and its aims. Opuscula no. 6.

Pavlopoulos, K., Triantaphyllou, M., Karkanas, P., Kouli, K., Syrides, G., Vouvalidis, K., Palyvos, N., Tsourou, T., 2010. Paleoenvironment evolution and prehistoric human environment, in the embayment of Palamari (Skyros Island, Greece) during Middle-Late Holocene. Quaternary International 216, 41-53.

Pechlivanidou, S., Vouvalidis, K., Løvlie, R., Nesje, A., Albanakis, K., Pennos, Ch. and Syrides, G., 2014. A multi-proxy reconstruction of the Holocene sedimentary environments in fluvio-deltaic deposits from the Sperchios plain, central Greece, Vol. 24(12), 1825–1839.

Ramsay P.J., Cooper J.A.G., 2002. Late Quaternary sea level changes in South Africa. Quatearnary Research 57, 82–90.

Renfrew, C. 1976. Archaeology and the earth sciences, in Geoarchaelogy: Earth science and the past, Davidson D and Shackley M (eds), Boulder, 1-5.

Russell R.J., 1963. Beach rock. Jοurnal of Tropical Geography 17, 24–27.

Sadiki A., Faleh A., Navas A,. Bouhlassa S., 2009. Using magnetic susceptibility to assess soil degradation in the Eastern Rif, Morocco, Earth Surface Processes and Landforms, Vol. 34 (15), 2057-2069.

Schiffer, M.B., 1987. Site formation Processes of the Archaeological Record. Albuquerque: Arkansas Archaeological Survey.

Singer, M.J. Fine P., 1989. Pedogenic factors affecting magnetic susceptibility of Northern California soils. Soil Sci. Soc. Am. J. 53. 1119-1127.

Syrides, G., 2008. Marine mollusk fauna and Holocene stratigraphy of the marsh of Agia Paraskevi, (Lamia, Fthiotida) Greece. Δελτίο της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας; Τόμ. 42, Αρ. 1, 1-14.

Tatumi S.H., Kowata E.A., Gozzi G., Kassab L.R.P., Suguio K., Barreto A.M.F., Bezerra F.H.R., 2003. Optical dating results of beachrock, eolic dunes and sediments applied to sea-level changes study. Journal of Luminescence 102–103, 562–565.

Thompson R. & Olfield F., 1986. Environmental magnetism, Allen & Unwin, London.

Tsourlos, P.I., Szymanski, J.E., Tsokas, G.N., 1998. A smoothness constrained algorithm For the fast 2-Dinversion of DC resistivity and induced polarization data. J. Balkan Geophys. Soc. 1, 3–13.

Tsourlos, P. & Ogilvy R., 1999. An algorithm for the 3-D Inversion of Tomographic Resistivity and Induced Polarisation data: Preliminary Results. Journal of the Balkan Geophysical Society, 2, 30-45.

Tsourlos, P., Ogilvy R., Meldrum P. & Williams G., 2003. Time-lapse Monitoring in Single Boreholes Using Electrical Resistivity Tomography. Journal of Environmental and Engineering Geophysics. 8, 1-14.

Vianna M.L., Cabral A.P., Gherardi D.F.M., 1993. TM-Landsat imagery applied to study of the impact of global climate change on a tropical coastal environment during the last deglaciation. International Journal of Remote Sensing 14, 2971–2983.

Vieira M.M., Ros L.F.d., 2006. Cementation patterns and genetic implications of Holocene beachrocks from northeastern Brazil. Sedimentary Geology 192 (3–4), 207–230.

Vouvalidis, K., Syrides, G., Pavlopoulos, K., Papakonstantinou, M., Tsourlos, P.,

a. Holocene palaeoenvironmental changes in Agia Paraskevi prehistoric

settlement, Lamia, Central Greece. Quaternary International 216, 64-74.

Vouvalidis, K., Syrides, G., Pavlopoulos, K., Pechlivanidou, S., Tsourlos, P., Papakonstantinou, M.-F. 2010b. Palaeogeographical reconstruction of the battle terrain in ancient Thermopylae, Greece. Geodynamica Acta, 23/5-6, 241-253.

Yaltirak C., Sakinc M., Aksu A.E., Hiscott R.N., Galleb B., Ulgen U.B., 2002. Late Pleistocene uplift history along the southwestern Marmara Sea determined from raised coastal deposits and global sea-level variations. Marine Geology 190 (1–2), 283–305.

Zamani A. & Maroukian H., 1979. A morphological study of an old delta of the Spercheios River. VI Colloquium on the geology of the Aegean Region, Procceedings, 417-423, Athens.

Πηγές από το διαδίκτυο

http://www. geodata.gov.gr

http://www.bartington.com/

http://www.eeescience.utoledo.edu


Εισερχόμενη Αναφορά

  • Δεν υπάρχουν προς το παρόν εισερχόμενες αναφορές.