Αντικείμενο της διπλωματικής αυτής εργασίας είναι η μελέτη της μεταλλοφορίας των σουλφιδίων Fe–Ni–Cu, του δουνιτικού σώματος της περιοχής Στρατονίκης, Χαλκιδικής. Αυτή, επικεντρώνεται στην πετρογραφική μελέτη του δουνιτικού σώματος, το οποίο εντοπίζεται στην σειρά των Κερδυλλίων της Σερβομακεδονικής, και φιλοξενεί τη μεταλλοφορία. Ο προσδιορισμός του τρόπου γένεσης των σουλφιδίων μπορεί να αποτελέσει κλειδί για τον καθορισμό των συνθηκών κάτω από τις οποίες θα μπορούσαν να δημιουργηθούν τέτοιου είδους εκμεταλλεύσιμες συγκεντρώσεις στην περιοχή. Ο σκοπός της κοιτασματολογικής μελέτης καθώς και τα σταδία της έρευνας παραθέτονται στην αρχή της εργασίας. Εισαγωγικά, γίνεται η περιγραφή της θέσης της περιοχής μελέτης, καθώς και αναφορά σε προηγούμενες έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στην ευρύτερη περιοχή. Κατόπιν, παρουσιάζονται οι μέθοδοι ανάλυσης που χρησιμοποιήθηκαν για την διεξαγωγή της έρευνας.Στο γεωλογικό μέρος της εργασίας που ακολουθεί, εξετάζεται η γεωλογική δομή της ευρύτερης περιοχής, η γεωτεκτονική θέση και γενικότερα οι λιθολογικοί σχηματισμοί που συναντώνται. Επίσης, παρατίθεται και ο σχετικός χάρτης της περιοχής.
Στην συνέχεια, η εργασία επικεντρώνεται ειδικά στην πετρογραφική μελέτη του υπερβασικού σώματος που παρουσιάζει τη μεταλλοφορία. Το κεφάλαιο αυτό, περιλαμβάνει την γεωλογική περιγραφή του πετρώματος, καθώς και την ορυκτολογική και ορυκτοχημική εξετασή του. Στο ορυκτολογικό μέρος γίνεται η αναγώριση και η περιγραφή της μορφής των ορυκτών, συχνά με την βοήθεια χαρακτηριστικών φωτογραφιών που τραβήχτηκαν από πολωτικό μικροσκόπιο  διερχόμενου και ανακλώμενου φωτός. Στο ορυκτοχημικό μέρος, παραθέτονται τα αποτελέσματα των χημικών αναλύσεων που πραγματοποιήθηκαν με ηλεκτρονικό μικροαναλυτή, καθώς και ο σχολιασμός τους.Κατόπιν, ακολουθεί η κοιτασματολογική μελέτη του υπερβασικού σώματος, η οποία περιλαμβάνει τη περιγραφή της μεταλλοφορίας χρωμίτη και σουλφιδίων, μακροσκοπικά και μικροσκοπικά, ενώ δίνονται και οι αντίστοιχες φωτογραφίες μεταλλογραφικού μικροσκοπίου, που απεικονίζουν τις διάφορες μορφές της μεταλλοφορίας ανάμεσα στα πετρογενετικά ορυκτα. Στο τελευταίο μέρος του κεφαλαίου, δίνονται επίσης και οι χημικές αναλύσεις των μετάλλων καθώς και τα αντίστοιχα διαγράμματα ονοματολογίας ή σύστασης των ορυκτών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από τις παραπάνω ενότητες, στο προτελευταίο κεφάλαιο, πραγματοποείται η ερμηνεία της ορυκτολογίας και του τρόπου γένεσης της μεταλλοφορίας. Σε αυτό, εξετάζεται ο αρχικός πρωτόλιθος και το φαινόμενο της σερπεντινίωσης που αυτός παρουσιάζει, καθώς και η σύνδεση του φαινομένου αυτού με την γένεση της μεταλλοφορίας σουλφιδίων. Για την αξιολόγηση των παραπάνω, χρησιμοποείται πληθώρα βιβλιογραφικών αναφορών απο ανάλογα σερπεντινιωμένα περιβάλλοντα ανα τον κόσμο. Οι αναφορές αυτές, συσχετίζονται με τα δεδομένα από την περιοχή, και δίνεται η ερμηνεία γένεσης ενός τέτοιου συστήματος. Περιληπτικά τα στοιχεία που προέκυψαν από την μελέτη του δουνιτικού σώματος, που φιλοξενεί την μεταλλοφορία, αναφέρονται παρακάτω: Ο δουνίτης παρουσιάζει πρωτογενή ορυκτά όπως είναι ο ολιβίνης και ο χρωμίτης, με τον χρωμίτη να εμφανίζεται ως επουσιώδες ορυκτό. Μαζί με αυτά εντοπίζονται και δευτερεογενή πυριτικά ορυκτά, προιόντα της σερπεντινίωσης του δουνίτη, όπως είναι ο σερπεντίνης, ο χλωρίτης, ο τάλκης, καθώς και ελάχιστες ποσότητες από δολομίτη. Ο ολιβίνης παρουσιάζει φαινόμενα χημικής ζώνωσης, λόγω εκπλυσης στοιχείων από το πλέγμα του. Η παρουσία μεταλλοφορίας ορυκτών σουλφιδίων, μέσα στο δουνιτικό σώμα της περιοχής Στρατονίκης, διακρίθηκε σε δύο ομάδες με βάση τον τρόπο γένεσης των ορυκτών. Η πρώτη ομάδα απαντάται σε μια πρωτογενή μεταλλοφορία ζωνώδων κρυστάλλων σπινελλίων, οι οποίοι αποτελούνται από ένα συνδυασμό χρωμίτη + σιδηροχρωμίτη + μαγνητίτη, ενώ η δεύτερη ομάδα αντιστοιχεί σε μια δευτερογενή μεταλλοφορία σουλφίδιων Fe–Ni–Cu, και σπάνια οξείδιων Fe (μαγνητίτης), η οποία εντοπίζεται κυρίως σε σερπεντινιωμένες θέσεις. Η μεταλλοφορία των σουλφιδίων δε ξεπερνά το 10% του συνολικού πετρώματος, ενώ μπορεί να αναγνωριστεί καιμακροσκοπικά με τη μορφή διάσπαρτων κόκκων ή μικροφλεβιδίων .
Από μελέτη δειγμάτων στο μικροσκόπιο, προέκυψε  ότι η μεταλλοφορία σουλφιδίων αποτελείται κυρίως από σιδηροπυρίτη, πεντλανδίτη, μιλλερίτη και σε ίχνη μαγνητοπυρίτη,  χαλκοπυρίτη και μπραβοϊτη. Από αυτά, ο πεντλανδίτης παρουσιάζει δυο τύπους με διαφορετικές χημικές αναλογίες, από τους οποίους ο πρώτος απαντάται σε μορφές ταινιών ή συσσωματωμάτων πάνω σε σιδηροπυρίτη, ενώ ο δεύτερος σε μορφές εγκλεισμάτων, μαζί με μαγνητοπυρίτη. Η  γένεση της μεταλλοφορίας των σουλφιδίων πιστεύεται ότι, είναι στενά συνδεδεμένη με την σερπεντινίωση του δουνιτικού περώματος και ότι τα μεταλλικά στοιχεία έχουν ελεύθερωθεί από το πλέγμα του ολιβίνη. Ωστόσο, θεωρήθηκε ότι οι ποσότητες S των σουλφιδίων οφείλονται σε τροφοδοσία από κάποια εξωτερική πηγή μαγματικής φύσης, όπως είναι το υποηφαιστειακό σώμα της περιοχής, και ότι η γένεση των σουλφιδίων είναι αποτέλεσμα δράσης υδροθερμικών
 ρευστών.

ABSTRACT

The ophiolithic sequence of Stratoniki in Chalkidiki peninsula, in Northern Greece, displays a very interesting mineralization, consisted of Fe–Ni–Cu sulfides. This research concerns the formation of the iron–nickel–copper sulfide ores within the ultramafic body of a serpentinized dunite. The designation of how sulfides are formed can be the key to establish the conditions under which  their genesis is detected. The scope  this study, as well as, the stages of research are presented in the beginning  of the thesis. This part, also includes a description of the study area and relevant references of previous studies in the region. Moreover, the analytical methods used for the survey are presented.
The geological part of the study, examines the geological structure, the geotectonic position and the lithological formations encountered in the wider area. Additionally, a relevant map of the area is listed.
The petrographic study of serpentinized dunite of Stratoniki, which presents the mineralization, includes a geological description of the ultramafic body, as well as its mineralogical and compositional examination. This section involves the identification of the minerals, coupled with the observation of how they shape withtin the dunite rock, often with the aid of characteristic  images taken by polarizing microscope using transmitted and reflected light. As far as the chemical composition of the minerals is concerned, electron microscope analyses of the sulfide ore minerals was held using SEM (Scanning Electron Microscope), and its results are being
reported within the geochemical part of the petrographic study.
In the following part, the mineralization of the Stratoniki dunite, is being examined. The  present mineralization is subdivided into two types, the one is the primary presence of chromite, and the other one is the secondary occurance of the sulfide ores. These minerals are being studied macroscopically and microscopically, accompanied with corresponding metallographic microscope images which  are illustrating the various forms of mineralization between the petrogenetic minerals. The results of the chemical analysis of the metals, as well as the corresponding nomenclature and composition diagrams are also being reported.
According to the data concluded from the previous sections, the interpretation of the genesis process of the mineralization was enabled. A plethora of several references concerning ophiolithic complexes around the world was used to be compared with the present case study and in order to evaluate the reformation of a system capable to produce such ores.
The main data obtained from the study of the dunite formation which desplays the mineralization,  are listed below:
The dunite presents primary minerals, like olivine and chlorite, with the last one being an unsubstantial one. Secondary silicate minerals, from the serpentinization of the dunite, like serpentinite, chlorite, talc and minor quantities of dolomite, are also present. Olivine displays bands, due to the differentiation of its chemical composition from the core to its periphery.
The mineralization within the dunitic body, in Stratoniki area, is divided into two types, according  their origin. The first group, is presented along a primary mineralization of banded spinels, consisted of a combination of chromites+pyrite+magnetite, while the second group corresponds  to a secondary sulfide mineralization of Fe–Ni–Cu and infrequent oxides of Fe (magnetite), which  is located mostly in serpentinized zones. The mineralization of sulfides does not exceed a value of 10% in relation to the whole rock and it can be recognized macroscopically with dispersed appearance or small veins.
The microscopic examination of the samples, revealed that the mineralization is consisted mainly of pyrite, pentlandite, millerite and traces of pyrrhotite, chalcopyrite and bravoite. Among them, pentlandite presents two types, with different chemical composition. The first type is extended in  the form of distinct bands or as aggregates on the pyrite, while the second type forms inclusions with pyrrhotite within the mass of pyrite.
The origin of the mineralization of the sulfides is believed that is closely connected with  serpentinization of the dunitic body and the minerals have been resulted from the screen of olivine. However, the presence of sulfur (S) in the sulfides is understood that originates from an outer source of a volcanic vent, like the sub–volcanic body presented in the close vicinity of the area, while the development of the sulfides are related to hydrothermal movement.

Alansari A., Bhilisse M., Maacha Lh., Soulaimani Ab., Michard A. and Ennaciri A., (2015): The Co, Ni, Cr and S mineralisations during serpentinization process in the Bou Azzer ore deposits (Anti–Atlas, Morocco). Journal of Tethys: Vol. 3, No. 3, 216–236.

Alt, J.C.,Shanks III, W.C., (1998): Sulfur in serpentinized oceanic peridotites: Serpentinization processes and microbial sulfate reduction. Journal of Geophysical Research, Vol 103, NO. B5, Pages 9917–9929, May 10,1998.

Alt, J.C. & Shanks, W.C. (2003). Serpentinization of abyssal peridoties from the MARK area, Mid–Atlantic Ridge: Sulfur geochemistry and reaction modeling. Geochimica el Cosmochimica Acta 67, 641–653.

Alt, J.C., Shanks, W.C., III, Bach, W. Paulick, H., Garrido, C.J. & Beaudoin, G. (2007): Hydrothermal alternation and microbial sulfate reduction in peridotite and gabbro exposed by detachment faulting at the Mid–Atlantic Ridge, 15o20’N (ODP Leg 209): A sulfur and oxygen isotope study. Geochemistry, Geophysics, Geosystems 8, Q08002, doi: 08010.01029/02007GC001617.

Ashley, R. P. and Albers, J.P. (1973): Geochemical map showing distribution and abundance of silver in silicified rocks, Goldfield mining district, Esmeralda and Nye Counties, Nevada: U.S. Geol. Survey Misc. Field Steudies Map MF–479.

Bach W., Garrido C., Paulick H., Harvey J., Rosner M., (2004): Seawater–peridotite interactions: First insights from ODP Leg 209, MAR 15oN, G3 An Electronic Journal of The Earth Sciences, 1525–2027.

Barnes I., O’Neil J.R., 1969: Relationship between fluids in some fresh alpine–type ultramafics and possible modern serpentinization, Western United States: Geological Society of America Bulletin, v. 80, p. 1947–1960, doi:10.1130/0016–7606(1969)80[1947:TRBFIS]2.0.CO;2

Bliss, N. W. & MacLean, W. H. (1975): The paragenesis of zoned chromite from central Manitoba. Geochimica et Cosmochimica Acta 39, 973–990.

Charlou, J.-L., Donval, J.-P., Fourquet, Y., Jean-Baptiste, P. & Holm, N. (2002): Geochemistry of high H2 and CH4 vent fluids issuinbg from ultramafic rocks at the Rainbow hydrothermal field (35o14’N, MAR). Chemical Geology 191, 345-359.

Christodoulou, C. (1980): The geochemistry of podiform chromite deposits from two ophiolite complexes, Chalkidiki peninsula, Northern Greece M. Sc. University of Durham.

Christodoulou C. & Michailidis K. (1990): Petrology of the plutonic suites from the Chalkidiki ophiolites, Northern Greece. Implications for parental magma characteristics and tectonic provenance. Ofioliti, 15(1), 17–44.

Cook N.J., Klemd R. and Okrusch M., (1994): Sulphide mineralogy, metamorphism and deformation in Matchless massive sulphide deposit, Namibia, Mineral. Deposita 29, 1–15.

Coleman R.G. (1971): Petrologic and geophysical nature of serpentinites. Geol. Soc. Am. Bull. 82, 897–918.

Craig, J.R. (1971). Violarite stability relations. American Mineralogist 56, 1303–1311.

Craig, J.R. & Naldrett, A.J. (1971): Phase relations and PS2–T variations in the Fe–Ni–S system. Geological Association of Canada–Mineralogical Association of Canada, Joint Annual Meeting, May 13–15 1971, Abstracts of Papers.

Dabitzias, S.G. (1977): Petrology and genetic model of the Vavdos cryptocrystalline magnesite deposit, Chalkidiki peninsula, Northern Greece. Ms. Sc. Thesis, Queen’s University Kingston, Canada.

Deer, W., Howie and J. Zussman (1965): Rock forming minerals Vol. I, II, III, IV, V. Longmans.

Deer, W. A., R. A. Howie and J. Zussman (1969): Rock–forming Minerals : Ortho and RingSilicates.Wiley, New York.

Deer, W., Howie and J. Zussman (1969): An introduction to the rock–forming minerals. Longmans.

Dick, H. J. B. and Bullen T.,(1984): Chromian spinel as a petrogenetic indicator in abyssal and alpine–type peridotites and specially associated lavas. Mineral Petrol., 86, 54–76.

Donaldson, M. J. (1981): Restribution of the ore elements during serpentinization and talc–carbonate alternation of some Archean dunites, Western Australia. Econ. Geol., 76: 1968–713.

Donaldson, M. J. an Bromley, G. J.., (1981): The Honeymoon well nickel sulfide deposits, western Australia: Econ. Geol., 76: 1550–1564.

Douville, E., Charloy, J. L., Oelkers, E. H., Bianvenu, P., Jove Colon, C. F., Donval, J. P., Fouquet, Y., Prieur, D. & Appriou, P. (2002): The Rainbow vent fluids (36o14’N, MAR): the influence of ultramafic rocks and phase separation on trace metal contents on Mid-Atlantic Ridge hydrothermal fluids. Chemical Geology 184, 37-48.

Eckstrand, O.R. (1975): Nickel Potential of the Prince Albert Group, N.W.T; in Report of Activities, Part A, Geological Survey of Canada, Paper 75–1A

Economou, M. (1984): On the chemical composition of the chromite ores from the Chalkidiki peninsula, Greece. Ofioliti, 9(2), 123–134.

Evans, B. W. and Frost, B. R., (1975): Chrome –spinel in progressive metamorphism – a preliminary analysis. Geoch. Cosm. Acta, 39, 959–972.

Filippidis A., (1982): Experimental study of the serpentinization of Mg–Fe–Ni olivine in the presence of sulfur. Can. Mineral., 20: 567–574.

Filippidis A., (1985): Formation of awaruite in the system Ni–Fe–Mg–Si–O–H–S and olivine in the hydration with NaOH solution, and experimental study. Econ. Geol., 80: 1974–1980.

Filippidis, A., (1991): Trace element contents of pyrites from Tertiarysulfide deposits of the Kirki–Essimi basin, Northeastern Greece: Mineral Wealth.

Frost, B.R., (1985): On the stability of sulfides, oxides and native metals in serpentinite. J. Petrol. 26:32–63.

Frost, B.R., Beard, J.S., (2007). On silica activity and serpentinization. Journal of Petrology 48, 1351–1368.

Frost, B.R., Evans KA, Swapp SM, Beard JS, Mothersole FE (2013): The process of serpentinization in dunite from New Caledonia. Lithos 178:24–39. doi:10.1016/j.lithos.2013.02.002

Garuti, G., Gorgoni, C. & Sighinolfi, G.P. (1984): Sulfide mineralogy and chalcophile and siderophile elements abundances in the Ivrea–Verbano mantle peridotites (Western Italian Alps). Earth ad Planetary Science Letters, 70, 69–87.

Grooves, D.I and Keays, R.R (1979): Mobilization of ore–forming elements during alternation of dunites, Mt. Keith–Betheno, Western Australia. Can. Mineral., 17: 373–389.

Harker, A., (1974): Metamorphism: A study of the transformations of rock masses. Chapman and Hall. London.

Harney D. M.W. and Merkle R K.W., (1992): Sulfide mineralogy at the main magnetite layer, upper zone, eastern Bushveld Complex, and the effect of hydrothermal processes on pentlandite composition.,Institute for Geological Research on the Bushveld Complex, University of Pretoria, Hillcrest, Pretoria, 0002, Eur. J. Mineral. 1992, 4, 557–569.

Hatdinger W. (1845): Naturwissenschaltliche Abhandlungen Vols. 1–4, Wien.

Heidinger W. (1845): Resultate Mineralogischer Forschungen im Jahre 1843.

Heidinger W. (1845): Handbuch der bestimmenden Mineralogie: Vienna.

Hey, M. H., (1954): A new review of the chlorites, Mineral. Mag., 30, 277–292.

Irvine, T.N., (1965): Chromian spinel as a petrogenic indicator. Part 1: Theory. Canad. Journ. Earth. Sci., 2, 648–672.

Irvine, T.N.(1967): Chromian spinel as a petrogenic indicator. Part 2: Petrologic applications. Canad. Journ. Earth. Sci., 4, 71–103.

Irvine T.N. and Findlay, T.C., (1972): Alpine – type peridotite with particular reference to the Bay of Islands igneous complex. Publ. Earth Phys. Branch. Dept. Energ. Mines. Resour., 42, 97–140.

Jackson, E. D., (1961): Primary textures and mineral associations in the ultramafic zone of the Stillwater complex. U.S. Geol. Surv. Prof. Pap. 358, 106 P.

Jackson, E.D., (1963): Stratigraphic and lateral variations odf chromite compositions in the Stillwater complex. In: Mineral. Soc. Am. Spec. Paper1, 45–54.

Jackson, E.D. and Thayer, T.P., (1972): Some Criteria for distinguishing between stratiform, concentric, and alpine peridotite – gabbro complexes, 24 Int. Geol. Congr. Section 2 p 289–296.

Johannes, W. (1968): Experimental investigation of the reaction forsterite + H2O = serpentine + brucite, Contributions to Mineralogy and Petrology, 19, 309–315.

Kaneda, H., Takenouchi, S. & Shoji, T. (1986). Stability of pentlandite in the Fe–Ni–Co–S system. Mineralium Deposita 21, 169–180.

Kerestedjian T., Gervilla F., Gonzalez–Jimenez J–M., Proenza J., (2007): Godlevskite Ni9S8 from Dobromirtsi, Central Rhodopes, Bulgaria: First report for the country and genetic implications. Geochem., Mineralogy and Petrology, Sofia., 2007, 45, 19–28.

Kilias, A. A., and Pavlides S.B., (1987): Neotectonic and active faults along the Serbomacedonian zone (SE Chalkidiki, northern Greece).

Kilias, A. and Mountrakis, D., (1990): Kinematics of the crystalline sequences in the western Rhodope massif. Geologica Rhodopica, 2, 100–116.

Kilias, A., Falalakis, G. & Mountrakis, D. (1999): Cretaceous–Tertiary structures and kinematics of the Serbomacedonian metamorphic rocks and their relation to the exhumation of the Hellenic hinterland (Macedonia, Greece) Int Journ Earth Sciences 88: 513. doi:10.1007/s005310050282

Kitakaze, A. & Sugaki, A. (2004). The phase relations between Fe4•5Ni4•5S8 and Co9S8 in the system Fe–Ni–Co–S at temperatures from 400o to 1100oC. Canadian Mineralogist 42, 17–42.

Klein F., Bach, W., Joens, N., McCollom,T., Moskowitz, B., Berquo, T., 2009. Iron partitioning and hydrogen generation during serpentinization of abyssal peridotites from 15 degrees N on the Mid–Atlantic Ridge. Geochemica et Cosmochimica Acta 73, 6868–6893.

Klein F., (2009): Petrology of Serpentinites and Rodingites in the Oceanic Lithosphere. Bremen University.

Klein F., and Bach W., (2008): Fe–Ni–Co–O–S Phase Relations in Peridotite– Seawa ter Interactions. Geoscience Dep. Bremen Un., Journal of Petrology, Vol. 50, No. 1, Pages 37–59.

Klein F., Bach W., Humphris E. Moskowitz B., Berquo Th., Kahl W.A., McCollom Th.M., (2014): Magnetite in Seafloor Serpentinite. Ocean Drilling Progr., NSF., Woods Hole Oceanographic Inst.

Leblanc, M., Dupuy, C., Cassard, D., Moutte, J., Nicolas, A., Prinzhoffer, A., Rabinovitch, M., Routhier, P., (1980): Essai sur la genese des corps podiformes de chromitite dans les peridotites orthiolitiques: Etude des chromites Nouvelle– Caledonie et comparaism avec celles de Mediterranee orientale. In: Panayiotou A (ed) Ophiolites, Proceedings International Ophiolite Symposium, Cyprus, 1979. The geological survey of Cyprus, Nicosia, 691–701.

Leblanc M., (1980): The late Proterozoic ophiolites of Bou Azzer (Morocco): evidence for Pan–african plate tectonics, in “Precambrian Plate tectonics”, KRONER ed., 435–451, Elzevier publ. Amsterdam

Leblanc, M., 1991. Platinum–group elements and gold in ophiolithic complexes: distribution and fractionation from mantle to oceanic floor. In: Tj. Peters et al. (Editors), Ophiolite Genesis and Evolution of the Oceanic Lithosphere, Oman. Kluwer, Dordrecht, pp. 231–260

Lorand J.P. (1987): Cu–Fe–Ni–S mineral assemblages in upper–mantle peridotites from Table Mountain and Blow–Me–Down Mountain ophiolit massifs (Bay of Islands area Newfoundland): their relationships with fluids and silicate melts. Lithos 20:59–76

Lorand J.P. (1989a): Abundance and distribution of Cu–Fe–Ni sulfides, sulfur, copper and platinum group elements in orogenic–type spinel lherzolite massifs of Ariage (northeastern Pyrenees, France). Earth Planet Sci Lett 93:50–64

Lorand J.P. (1989b): Mineralogy and chemistry of Cu–Fe–Ni sulfides in orogenetic–type spinel peridotite bodies from Ariege (Northeastern Pyrenees, France). Contrib Mineral Petrol 103(3):335–345

Lorand, J.P., Schmidt, G. Palme, H. and Kratz K–L., 2000. Highly siderophile element geochemistry of the Earth’s mantle: new data for the Lanzo (Italy) and Ronda (Spain) orogenic peridotite bodies. Lithos, 53: 149–164.

Maksimovic, Z., (1975): The geochemical study of alpine – type ultramafic rocks of Yugoslavia. Ann. Geol. De la Pen. Balk., 29, 231–302.

MIchailidis, K., (1990): Zoned chromites with high Mn–contents in the Fe–Ni–Cr–laterite ore deposits from Edessa area in Northern Greece. Mineral Deposita, 25, 190–197.

MIchailidis, K., (1991): Fe–Cr spinel and ilmenite massive mineralization in metamorphic ultramaphic from the Askos area, Northern Greece. Bull. Geol. Soc. Greece, XXV (2), 203–224.

Michailidis, K.M., (1993): Ferritechromite – chromian chlorite (kaemmererite) association in the podiform Chromite ores of the

Chalkidiki ophiolites in Macedonia, Northern Greece. Τιμητική έκδοση για τον Α.Γ. Πανάγο καθηγητή του Ε.Μ Πολυτεχνείου. Αθήνα.

Michailidis, K., (1995): Compositional variations in chromian spinels in serpentinites from the Kilkis area, Northern Greece, Che. Erde, 55, 81–96.

Michailidis K., Vavelidis M., Tarkian M., (1995): Platinum–groupe minerals in chromites from the Chalkidiki Ophiolite Complex, Northern Greece, In Pasava et al. (Eds): Mineral deposits: From their origin to their enviromental impacts, Balkema, Rotterdam, 157–160.

Michailidis, K.M. and Soldatos, T.C., (1995): Ultramafic rocks and associated chromite mineralization from Nea Roda (Eastern Chalkidiki peninsula, Northern Greece). Ofioliti, 20 (2), 81–96.

Michailidis, K.M. Sklavounos, S.A., and Plimer I., (1995): Chromian dravite from the chromite ores of Vavdos area, Chalkidiki peninsula, Northern Greece. N. Jb. Miner. Mh., H.11, 513–528, Stuttgart

Michailidis, K.M. and Sklavounos, S.A., (1996): Chromite ors in the Gerakini – Ormylia ophiolites, Chalikidiki peninsula, Northern Greece. Chem. Erde, 56, 97–115.

Moody JB (1976): Serpentinization—review. Lithos 9(2):125–138.

Naldrett, A.J., Brugmann, G.E and Wilson A.H, 1990. Models fpr the concentration of PGE in layered intrusions. Can. Mineral. 28: 389–408.

O’Hanley, D. S., Schandl, E. S. & Wicks, F. J. (1992): The origin of rodingites from Cassiar, British Columbia and their use to estimate T and P (H2O) during serpentinization. Geochimica et Cosmochimica Acta 56, 97–108.

O’Hanley, D. S. and Wicks, F. J. (1995): Conditions of formation of lizrdite, chrysotile and antigorite, Cassiar, British Columbia. Can. Mineral., 33: 753–773.

Palandri J.L., Reed M.H., (2003): Geochemical models of metasomatism in ultramafic systems: Serpentinization, rodingitization, and sea floor carbonate chimney precipitation. U.S. Geol. Survey, 345 Middlefield Rd., MS 427., Pergamon.

Panagos, A.G. and Otteman, J., (1966): Chemical differentiation in the chromite grains in the nodular chromite from Rodiani (Greece). Mineral. Deposita, 1, 72–75.

Panayiotou, A. (1978): The mineralogy and chemistry of the podiform chromite depostis in the serpentinites of the Limassol forest, Cyprus. Mineral. Deposita, 13, 259–274.

Panagos, A. And Varnavas, S., (1986): hromites of Greece. In. Metallogeny of basic and ultrabasic rocks. Theophrastus, Athens, 251–307.

Papadakis, A., (1977): Formation, geology and geochemistry of Chromite deposits of Triadion Thessaloniki (Greece). Sci. Annals. Fac. Phys. And Mathem., Univ. Thessaloniki, 17, 299–322.

Pasteris, J. D., (1984): Further interpretation of the Cu–Fe–Ni sulfide mineralization in the Duluth Complex, northeastern Minnesota: Can. Mineral., 22: 39–53.

Pavlon, N.V. and the Chuprynina. I. I., (1967): The composition of Chrome–spinellids and genetic types of Chromite mineralization in the Kempirsay plutonic body. Geochemistry Int., 4 214–229. (Trans. From: Geology of Ore Deposits, p. 79–93, 1967).

Rankama, K. and Sahama,G., (1950): Geochemistry. The University of Chicago press.

Ramdohr, P., 1967. A widespread mineral association, connected with serpentinization, with notes on some new or insufficiently defined minerals. Neues Jahrb. Mineral., Abhandl.

Schwarzenbach E.M., Früh–Green G.L., Bernasconi S.M., Alt J.C, Shanks W.C. III, Gaggero L., Crispini L. (2012): Sulfur geochemistry of peridotite hosted hydrothermal systems: comparing the Ligurian ophiolites with oceanic serpentinites. Geochim Acta 91:283–395. Doi: 10.1016/j.gca.2012.05.02

Schwarzenbach E.M., Gazel E., Caddick M.J., (2014): Hydrothermal processes in partially serpentinized peridotites from Costa Rica: evidence from native copper and complex sulfide assemblages. Contrib Mineral Petrol 168:1079, DOI 10.1007/s00410–014–1079–2.

Seccombe, P.K., Groves, D. I., Marston, R. J. and Barrett, E. M., (1981): Sulfide paragenesis and sulfur mobility in Fe–Ni–Cu sulfide ores at Lunnon and Juan Main shoots, Kambalda: textural and Sulfur isotopic evidence. Econ. Geol., 76: 1675–1685.

Simpson, P. R. and Chamberlain, J.A., (1967): Nickel distribution in serpentinites from Puddy Lake, Ontario. Proc. Geol. Assoc. Can., 18, 67–91.

Shiga, Y. (1987): Behavior of iron, nickel, cobalt and sulfur during serpentinization, with reference to Hayachine ultramafic rocks of the Kamaishi mining district, Northeastern Japan. Can. Mineral., 25: 611–624.

Shive, P.N., Frost, B.R. & Peretti, A. (1988): The magnetic properties of metaperidotitic rocks as a function of metamorphic grade: implication for crustal magnetic anomalies. Journal of Geophysical Research 93, 12187–12195

Song Y., Moon H–S. and Chon H–T., (1995): New occurrence and characterization of Ni serpentines in the Kwangcheon area, Korea. Yonsei Un., Seoul National Un., Clay minerals.

Spangenberg, K., (1943): Die chromitlagerstatte von Tampadel am Zobte, Z. Prakt. Geol., v.51, p.13–35.107,241–265.

Stevens, R.E., (1944): Composition of some chromites of the Western hemisphere. Amer. Mineral., 29, 1–34.

Thayer, T. P., (1970): Chromite segregations as petrogenetic indicators. Geol. Soc. South Africa: Symposium on the Bushveld igneous complec and other layeres intrusions. Spec. Publ., 1, 380–390.

Wenner, D. B., Taylor, H. P. (1974): D/H and O 18/O 16 studies of serpentinization of ultramaflc rocks. Geochimica et Cosmochimica Acta, Volume 38, Issue 8, p. 1255–1286.

Whittaker E.J. W., Wicks F.J.. (1970): Chemical differences among the serpentine "polymorphs": a discussion. Amer, Mineral. 65, 1025–1047.

Wicks F.J., Whittaker E.J.W. (1977): Serpentine textures and serpentinization. Can Mineral 15:459–488

Wicks F J.(1969): X–ray and Optical Studies on Serpentine Minerals. Ph.D.Thesis Oxford University, Oxford,England.

Ελληνική Βιβλιογραφία

Καλίτση, (2000): Το υπερβασικό σώμα της Πρώτης Σερρών και η μεταλλοφορία ζωνώδους χρωμίτη και ιλμενίτη που συνδέεται με αυτό. Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (2000).

Μιχαηλίδης, Κ.Μ., (1982): Κοιτασματολογική μελέτη των σιδηρονικελιούχων με χρώμιο λατεριτών της περιοχής Έδεσσας. Διδακτορική διατριβή Α.Π.Θ.

Μουντράκης, Δ. (1985): Γεωλογία της Ελλάδας, University Studio, Θεσσαλονίκη.

Μπαντή, Α.Χ., (2002): Κοιτασματολογική μελέτη των χρωμιτών της περιοχής Έδεσσας. Διδακτορική διατριβή Α.Π.Θ.

Παπαοικονόμου, Κ., (2000): Μελέτη του οφειολιθικού σώματος Τριαδίου Θεσσαλονίκης και των μεταλλοφοριών που συνδέονται με αυτό. Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (2000).