Καταγραφή και μελέτη της αρχαίας μεταλλευτικής δραστηριότητας στο όρος Παγγαίο, Α. Μακεδονία

Μάρκος Βαξεβανόπουλος

Καταγραφή και μελέτη της αρχαίας μεταλλευτικής δραστηριότητας στο όρος Παγγαίο, Α. Μακεδονία

Μάρκος Βαξεβανόπουλος

Περίληψη

Στο παρόν πόνημα εξετάζεται η αρχαία μεταλλευτική και μεταλλουργική δραστηριότητα στο όρος Παγγαίο στην Ανατολική Μακεδονία. Καταγράφονται συνολικά 9 περιοχές υπόγειας και επιφανειακής εξόρυξης μεταλλεύματος και 11 περιοχές με υπολείμματα μεταλλουργικής δραστηριότητας. Οι μεταλλευτικές περιοχές που ερευνήθηκαν στο πλαίσιο του παρόντος στο κεντρικό-ανατολικό τμήμα του όρους χαρακτηρίζονται από την παρουσία μεταλλοφοριών με Au, Ag, Fe, Cu, Pb, Zn, As, Mn, καθώς και με περιεκτικότητες σε Bi, Te, W, V, Co, B, Sb, Cr και U. Οι μεταλλοφορίες αυτές αποτελούνται από τα ορυκτά σιδηροπυρίτης, αρσενοπυρίτης, χαλκοπυρίτης, γαληνίτης, σφαλερίτης, όπως επίσης και από τα ορυκτά βισμουθινίτης, τετραεδρίτης, μαλαχίτης, αζουρίτης, γκαιτίτης και ρουτίλιο. Η μεταλλοφορία των περιοχών που μελετήθηκαν στο δυτικό τμήμα τους όρους αποτελείται από τα μεταλλικά στοιχεία Ag, Pb, Zn, Fe, Mn, As, Cu, καθώς και τα Ba,V, Sb, La, Ce, Cd, Hg, Sr και B. Τα ορυκτά που συνιστούν αυτόν τον τύπο μεταλλοφορίας είναι ο σιδηροπυρίτης, γκαιτίτης, βαρύτης και σμιθσονίτης. Μέρος της μεταλλοφορίας εντοπίζεται σε φυλλώδεις χαλαζιακές φλέβες με παράλληλη έως υποπαράλληλη διάταξη στη μάζα του πλουτωνίτη του Παγγαίου, ενώ παρατηρείται επίσης και στην επαφή του με τα υπερκείμενα μάρμαρα. Η κύρια μάζα της μεταλλοφορίας τοποθετείται κατά μήκος των ασυνεχειών των μαρμάρων και λιγότερο των σχιστολίθων, ενώ οι αμφιβολίτες και οι ζώνες διάτμησης χαρακτηρίζονται ως τοπικά αδιαπέρατα φράγματα των υδροθερμικών διαλυμάτων. Για το λόγο αυτό τα περισσότερα μεταλλοφόρα σώματα εντοπίζονται σε τεκτονικές διακλάσεις που υπόκεινται φακών αμφιβολιτών ή ζωνών διάτμησης. Η εκμετάλλευση κατά τους αρχαίους χρόνους αποσκοπούσε στην εξόρυξη της οξειδωμένης μεταλλοφορίας με περιεκτικότητα σε Au, Ag και κατά θέσεις σε Cu και Pb. Η εξόρυξη πραγματοποιείται κυρίως σε υπόγειες μεταλλευτικές στοές, οι οποίες ακολουθούν τη μεταλλοφορία διαμέσου των τεκτονικών ασυνεχειών και των επιφανειών σχιστότητας των μαρμάρων. Τα βασικά χρησιμοποιούμενα εργαλεία είναι το μεταλλευτικό σφυρί και το καλέμι, ενώ δευτερευόντως η τσάπα και η σφήνα. Το μετάλλευμα που παρουσιάζει υψηλές περιεκτικότητες σε Au, Ag, Cu, Pb και Fe μεταφέρεται στα μεταλλουργικά κέντρα όπου καθαρίζεται και κατόπιν πραγματοποιείται η εκκαμίνευσή του. Από τη μελέτη των μεταλλουργικών σκωριών συμπεραίνεται ότι η εκκαμίνευση αποσκοπούσε πιθανώς στην εξαγωγή Au, Ag και Cu από το μετάλλευμα. Είναι δύσκολο να διακριθούν οι περιοχές και οι περίοδοι όπου η μεταλλουργία προσανατολιζόταν σε ένα από αυτά τρία μέταλλα, καθώς και αν πραγματοποιούνταν δευτερογενής παραγωγή Pb ή Fe. Εξαίρεση αποτελεί η μεταλλουργική θέση των Δωματίων, όπου καταγράφεται αποκλειστικά μεταλλουργία Fe με πιθανή ανάτηξη σκωριών. Η μεταλλευτική και μεταλλουργική δραστηριότητα στην περιοχή του Παγγαίου είναι δύσκολο να χρονολογηθεί χωρίς ευρύτερα ανασκαφικά δεδομένα. Στην περιοχή της Βαλτούδας όπου πραγματοποιήθηκε αρχαιομεταλλουργική ανασκαφή η αρχαία μεταλλουργική διαδικασία που αποσκοπούσε κυρίως στην παραγωγή Cu χρονολογείται στους ρωμαϊκούς χρόνους. Στις περισσότερες θέσεις με βάση επιφανειακά αρχαιολογικά ευρήματα παρατηρείται εντατικοποίηση της μεταλλευτικής και μεταλλουργικής διαδικασίας κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, ενώ η πρωιμότερη κεραμική χρονολογείται στους ελληνιστικούς χρόνους. Επίσης, έντονη δραστηριότητα καταγράφεται επιπλέον στους υστεροβυζαντινούς και οθωμανικούς χρόνους. Με βάση τα μελετηθέντα στοιχεία της παρούσας διατριβής το όρος Παγγαίο χαρακτηρίζεται ως μία από τις σημαντικότερες μεταλλευτικές περιοχές της αρχαίας Ελλάδας, αποτελώντας ένα ενδιάμεσο μοντέλο μεταβατικής παραγωγής μετάλλων τοπικού χαρακτήρα πιθανότατα εντασσόμενο σε μία πιο ευρεία μεταλλευτική περιοχή.

The present thesis studies the ancient mining and metallurgical process in the Mount Pangaeon in northeastern Greece. Totally, 9 mining sites and 11 metallurgical areas were recorded and studied in the mass of the mountain. The ores at the studied mining areas at the central-eastern part of the mountain based on the present study’s analyses contain Au, Ag, Fe, Cu, Pb, Zn, As, Mn and substantial quantities of Bi, Te, W, V, Co, B, Sb, Cr and U, related with various mineral assemblages including pyrite, arsenopyrite, galena, chalcopyrite, sphalerite as well as minor bismuthinite, tetrahedrite, malachite, limonite and rutile. The ore at the studied mining areas at western part of Pangaeon contains Ag, Pb, Zn, Fe, Mn, As, Cu and minor Ba,V, Sb, La, Ce, Cd, Hg and Sr. The ore is hosted in sheeted quartz veins at the mass of the plutonite as well as in the contact with the overlying marbles. The main ore deposits are found along fissures mainly in marbles and less in schists. Amphibolites and shear zones play a damming role in the hydrothermal fluids movement with the main ore deposition in tectonic discontinuities just below them. The mining process during antiquity was focused on the oxidized ore following the main tectonic discontinuities and the schistosity of the marbles. The ore is enriched in Au, Ag as well as in Cu and Pb. The main mining tools were the hammer and the chisel. The extracted ores rich in Au, Ag, Cu, Pb and Fe were transferred to the metallurgical centers where enrichment and smelting was carried out. The metals produced from the smelting were Au, Ag and Cu based on the analysis of metallurgical slags. The production was focused on noble metals and also in the secondary exctraction of Cu and Pb. Only in the Domatia metallurgical site Fe production is recorded with a probable slag resmelting. The ancient mining and metallurgical process in Pangaeon is very difficult to be dated due to the absence of excavation data. Only in the Valtuda area where an archaeological excavation was carried out the metallurgical process of Cu is dated to Roman times. The oldest pottery finds are dated to Hellenistic times. An intensification of the mining and metallurgical process according to archaeological surface findings is recorded during Roman times. An intense activity is also reported during post-byzantine and ottoman times. On the basis of the studied data Pangaeon Mount constitutes one of the most important mining and metallurgical areas of ancient Greece with an intermediate model of local metal production included in a broader metal production system.

Πλήρες Κείμενο:

PDF

Αναφορές

Anguilano, L. (2012) Roman lead silver smelting at Rio Tinto. The case study of Corta Lago. PhD Thesis in Archaeology. University College London, pp. 311.

Anhegger, R. (1943) Beitrage zur Geschichte des Bergbaus im Osmanischen Reich. I.Europaeische Turkei, Bd. 1-2, Istanbuler Schriften Nr.2, Nr. 4, Istanbul.

Anufriyev, Y. N., Stupakov, G. P., Moskafyuk, A.A. (1974) Characteristics of quartz of Kochkar gold deposit. International Geology Review, V.16, Issue 4, pp. 405-416.

Αποστολοπούλου-Κακαβογιάννη, Ο. (2000) Βίος και πολιτισμός στην Λαυρεωτική κατά τους προϊστορικούς χρόνους. Πρακτικά Θ’ Επιστημονικής Συνάντησης ΝΑ Αττικής. Εταιρεία Μελετών ΝΑ Αττικής, Καλύβια Θορικού Αττικής.

Αρβανιτίδης, Ν. (1988) Ενημερωτικό κείμενο για την πορεία των ερευνητικών εργασιών των προγραμμάτων Νικήσιανης, Μεσολακιάς (Παγγαίο), Ξυλαγανής και Σπάνιων Γαιών στα πλαίσια της ΥΒΚΕ. Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών, Παράρτημα Ξάνθης (Υπηρεσιακό Σημείωμα), Ξάνθη.

Arvanitidis, N., Constantinides, D., Dimadis, E., Favas, N., Nikolaou, S., Romanidis, I., Iliev, I., Katzkov, N., Manev, D., Milev, D., Yanev, V. (1989) Greek-Bulgarian joint project on the geology, metallogeny and prospecting of the Thermes ore-field, Northern Greece. Special Volume, IGME-BULGARGEOMIN, Xanthi, p. 116.

Arvanitidis, N., Epitropou, N., Nimfopoulos, M. DImadis, E. (1989) Geological and ore explorational approach of the broad region of Palaea Kavala. IGME, internal report, Xanthi, p. 21 (in Greek).

Arvanitidis, D. N. (1993) Regional ore geologic studies setting controls and distribution of metallic deposit types in the Serbo Macedonian and western Rhodope zone. Final Report. EEC Project Carbonate hosted precious and base metal mineralization in Greece development of new exploration strategies. Thessaloniki. Pp. 1-99.

Βαβάλιου, Μ. (2014) Αρχαιολογική, ορυκτολογική και γεωχημική μελέτη των αρχαίων λατομείων βασάλτη στις Μικροθήβες Μαγνησίας. Ανάλυση αρχαιολογικού υλικού από βασάλτη στην ευρύτερη περιοχή. Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης.Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Προστασία, συντήρηση, αποκατάσταση μνημείων πολιτισμού», Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη.

Βαβελίδης, Μ., Γιαλόγλου Γ., Wagner, G.A., Μέλφος, Β. (1996) Σκαπτή Ύλη: Ένα αρχαίο μεταλλείο χρυσού στην τοποθεσία Μάνδρα Καρή, Παλιάς Καβάλας.

Αρχαιομετρικές και Αρχαιολογικές Έρευνες στη Μακεδονία και Θράκη. Θεσσαλονίκη 1993. 23-35.

Βαβελίδης, Μ., Γιαλόγλου, Γ., Τρώντσιος, Γ., Μέλφος, Β., Weisgerber, G. (2001) «Ένα αρχαίο μεταλλείο ώχρας και μολύβδου-αργύρου στην περιοχή Ελιά της Θάσου», στο Ι. Μπασιάκος, Ε. Αλούπη, Γ. Φακορέλλης (επιμ.), Αρχαιομετρικές Μελέτες για την Ελληνική Προϊστορία και Αρχαιότητα, Ελληνική Αρχαιομετρική Εταιρεία, Εταιρεία Μεσσηνιακών Αρχαιολογικών Σπουδών, Αθήνα, σ. 633-644.

Βαβελίδης, Μ. (2007) Κοιτάσματα χρυσού και αρχαία μεταλλευτική δραστηριότητα στη Μακεδονία και Θράκη- Αρχαιομεταλλουργικές έρευνες. Στο: Ο χρυσός των Μακεδόνων. Γραμμένος, Δ. Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη.

Βαβελίδης, Μ. (2009) Η μεταλλευτική και μεταλλουργική δραστηριότητα στη Μακεδονία και Θράκη, με αναφορά στη λατομική δραστηριότητα, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Στο: Μεταλλεία –Τόποι- Πόλεμοι. Αναγνώσεις χαρτών από το αρχείο της Επιθεώρησης Μεταλλείων Β. Ελλάδος του Υπουργείου Ανάπτυξης. ΕΚΕΠΠ – ΕΚΕΧΧΑΚ – Εθνική Χαρτοθήκη.

Βαβελίδης, Μ. (2010) Βορειοανατολική Χαλκιδική: Ένα σημαντικό μεταλλευτικό και μεταλλουργικό κέντρο κατά την αρχαιότητα. Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, 2010.

Βαβελίδης, Μ., Μέλφος, Β. (2012) Αρχαιομεταλλουργική έρευνα στην περιοχή Κηπουρίστρα Ολυμπιάδας (Αρχαία Στάγειρα), ΒΑ Χαλκιδική. Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Γεωλογίας της Σχολής Θετικών Επιστημών Α.Π.Θ., Ειδικός Τόμος 101, 9-16.

Bachmann, H. (1982) The identification of slags from archaeological sites, Institute of Archaeology Occasional Publication 6, Institute of Archaeology, London.

Βακαλόπουλος, Α. (1992) Ιστορία της Μακεδονίας 1354-1833 Εκδόσεις Βανιάς, Θεσσαλονίκη.

Baker, J.H., Arvanitides, N., Eliopoulos, D. (1991) The Pangeon mountains: Ancient prospects to modern prospecting. Programme EEC, MAM2M-0015-CT90.

Baker, J.H., Arvanitides, N., Eliopoulos, D., De Groot, P. (1992) Vein type mineralizations, N. Greece: Examples from Pangeon, Palea Kavala and Symvoulon. Progress report to IGME and DGXII.

Baker, J.H., Eliopoulos, D.G., Arvanitides, N.D., Chatzipanagis, ]. (1990) Carbonate-hosted precious and base metal mineralizations in Greece: development of new exploration strategies. Fertile lineaments and regional variations of metallic elements. 3.4 The Pangeon - Symvolon regions: EEC Project MA2M-CT90-0015, Final Report, IGME, Athens, p.42-48.

Baker, T. (2002) Emplacement depth and carbon dioxide-rich fluid inclusions in intrusion- related gold deposits. Economic Geology 97, 1111–1117.

Bar-Yosef Mayer, D.E., Porat, N. (2008) Green stone beads at the dawn of agriculture. Proceedings of the National Academy of Sciences 105, 8548e8551.

Bassiakos, Y. (1988) Decay and protection of the ancient Greek mining heritage. In: Ρ. Marinos, G. Koukis (eds) "The Engineering Geology of Ancient Works, Monuments and Historical Sites, νοl ], 1747-1757, Balkema, Rotterdam.

Bassiakos, Y., Philaniotou, O. (2007) Early copper production on Kythnos: Archaeological evidence and analytical approaches to the reconstruction of the metallurgical process. In: Metallurgy in the Early Bronze Age Aegean. Sheffield Studies in Aegean Archaeology 7. Day, P.M., Doonan, R.C.P. eds., Oxford, pp.19-56.

Bayliss, P. (1989) Crystal chemistry and crystallography of some minerals within the pyrite group. American Mineralogist. V. 74, p. 1168-1 176.

Belon, P. (1553) Les observations de plusieurs singularitez et choses memorables trouvées en Grèce, Asie, Judée, Egypte, Arabie et autres pays étrangèrs. Redigees en trios livres, chez Guillaume Cavellat, Paris.

Betancourt, P.P. (ed.), (2006) The Chrysokamino metallurgy workshop and its territory, Hesperia Supplement 36, ASCSA Publications, Princeton, NJ.

Bird, J. B. (1979) The “Copper Man”: A prehistoric miner and his tools from northern Chile. In: Pre-Columbian Metallurgy of South America, ed. E.P. Benson, pp. 105-32. Dumbarton Oaks.

Brill, R.H, Wampler, J.M. (1965) Isotope studies of ancient lead. American Journal of Archaeology 69:165–166.

Brun, J.P., Sokoutis, D. (2007) Kinematics of the southern Rhodope Core Complex (North Greece). Int. J. Earth Sci. 96, 1079–1099.

Burg, J.-P. (2012) Rhodope: From Mesozoic convergence to Cenozoic extension. Review of petro-structural data in the geochronological frame. Journal of the Virtual Explorer 01/2012; 42. In: (Eds) Skourtsos, E., Lister, G.S., The geology of Greece.

Burchfiel, B. C. (1980) Eastern European Alpine system and the Carpathian orocline as an example of collision tectonics: Tectonophysics, v. 63, p. 31–61.

Γραμμένος, Β.Δ. (1997) Νεολιθική Μακεδονία. ΥΠ.ΠΟ. Δημοσιεύματα Α.Δ. Αρ. 56. Ταμεία Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, Αθήνα.

Catapotis, M. Bassiakos, Y. (2007) Copper smelting at the Early Minoan site of Chrysokamino on Crete, in P.M. Day, R.C.P. Doonan (eds.) Metallurgy in the Early Bronze Age Aegean, Sheffield Studies in Aegean Archaeology 7, Oxford: Oxbow Books, 68-83.

Chalkias, S. Vavelidis, M. (1989) Interpretation of lead-isotope data from Greek Pb-Zn deposits, based on an empirical two stage model. Bull. Geol. Soc. Greece, Vol. XXIII/2, 177-193.

Chatzipanagis, I. (1990) Geology and stratigraphy of Falacron Mountains area (West Rhodopes). Geol. Rhodopica 2, 89–99.

Cleuziou, S. Berthoud, T. (1982) Early tin in the near east. Expedition 25.1, 14–19.

Charles, J.A. (1967) Early arsenical bronzes – a metallurgical review. American Journal of Archaeology, 71 (1), 21-26.

Charlton, M. (2007) Ironworking in Northwest Wales: an evolutionary analysis. PhD thesis. University College London.

Chernykh, E.N. (1978) Gornoe delo i Metallurgiya v dreivneishei Bolgarii. Bolgarskoi Akademiii Nauk, Sofia.

Chiotis, E., Koukouzas, C., Papadimitriou, G. (1996) Old mining and metallurgical activities in Angistron-Serres-Macedonia, Proceedings of the 2nd Symposium of the Hellenic Archaeometric Society, Thessaloniki, 77-89.

Christofides, G. (1996) Tertiary magmatism in the Greek Rhodope Massif, Northern Greece: Granitic plutons. Terranes of Serbia, pp. 155-160, Belgrade.

Christofides, G., Soldatos, T., Eleftheriadis, G., Koroneos, A. (1998). Chemical and isotopic evidence for source contamination and crustal assimilation in the Hellenic Rhodope plutonic rocks. Acta Vulcanologica, 10, 2, 305-318.

Craddock, P.T. (1995) Early Metal Mining and Production. Edinburgh University Press, Edinburgh.

Craddock, P.T (2000) Early history of amalgamation process. In: Ramage, A., Craddock, P. King Croesus' Gold: Excavations at Sardis and the History of Gold Refining. Archaeological Exploration of Sardis, 11. Cambridge, MA: Harvard University Art Museums, in association with British Museum Press, p. 233-237.

Craddock, B.R., Cartwright, C. R., Craddock P.T., Wray, W.B. (2003) Hafted stone mining hammer from Chuquicamata, Chile. In: Mining and metal production, pp. 52-68. Eds: Craddock, P.T., Lang, J. British Museum Press.

Cramb, W.A., (2012) A short history of metals. Department of Materials Science and Engineering, Carnegie Mellon University.

Dahmen, K. (2010) The numismatic evidence. In: Roisman, J., Worthington, I. (2010) A companion to ancient Macedonia. Blackwell Publishing Ltd.

Davies, O. (1932) Ancient Mines in Southern Macedonia, Journal of the Royal Anthropological Institute, 62, 145-162.

Davies, O. (1935) Roman Mines in Europe, Oxford at the Clarendon Press.

Davey, C., Edwards, W.I. (2007) Crucibles from the Bronze Age of Egypt and Mesopotamia. Proceedings of the Royal Society of Victoria 120(1): 146–154.

Δημακοπούλου, Κ. (1998) Κοσμήματα της Ελληνικής Προϊστορίας: Ο νεολιθικός θησαυρός, αρ. 60, Αθήνα.

Dimopoulou-Rethemiotaki, N., Wilson, D. E., Day, P. M. (2007) The earlier Prepalatial settlement of Poros-Katsambas: craft production and exchange at the harbour town of Knossos. Metallurgy in the Early Bronze Age Aegean, 7, 84.

Dinter, D.A., Royden, L. (1993) Late Cenozoic extension in northeastern Greece: Strymon valley detachment system and Rhodope metamorphic core complex. Geology 21, 45–48.

Dinter, D.A. (1998) Late Cenozoic extension of the Alpine collisional orogen, northeastern Greece: origin of the north Aegean basin. Geol. Soc. Am. Bull. 110, 1208–1230.

Donaldson, C.H. (1976) An experimental investigation of olivine morphology. Contributions to Mineralogy and Petrology 57, 187-213.

Eaton, E.R., McKerrell, R. (1976) Near-Eastern alloying an some textual evidence for the early use of arsenical copper. World Arch. 8 (2), 169-91.

Economou, G., Perdikatsis, V., Eliopoulos, D. (1989) Mineralogy and mineral chemistry of plumbojarosite of Fe-Mn gossan of Palea Kavala area (East Macedonia). Bull. Geol. Soc. Greece, VOl. XXIII/2, p. 305-312.

Ettler, V., Cervinka, R., Johan, Z. (2009) Mineralogy of Medieval Slags from Lead and Silver Smelting (Bohutín, Príbram district, Czech Republic): Towards Estimation of Historical Smelting Conditions Archaeometry, 51, 6, 987-1007.

Eleftheriadis, G., Frank, W., Petrakakis, K. (2001) 40 Ar/ 39 Ar geochronology of the Pangeon granitoids, Rhodope Unit (northern Greece). Beih. Z. Eur. J. Mineral.11:62.

Eleftheriadis, G., Koroneos, A. (2003) Geochemistry and Petrogenesis of Post-Collision Pangeon Granitoids in Central Macedonia, Northern Greece. Chem. Erde, 63/4, 364-389.

Eleftheriadis, G., Pe-Piper, G., Chrisotfides (1995) Petrology of the Philippi granitoid rocks and their microgranular enclaves (East Macedonia, North. Greece). Geol. Soc. Greece, Spec. Publ.: 512-517.

Ellis, J.R., Walbank, F.W. (1992) Ακμή και τέλος του Μακεδονικού Βασιλείου. Πολιτική ιστορία. Στο: Σακελλαρίου, Μ.Β. (1992) Μακεδονία. 4000 χρόνια ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα

Els, G., Eriksson, P. (2006). Placer formation and placer minerals; Preface. Ore Geol. Rev, 28, 373–375.

Elster, S.E., Renfrew, C. (2003) Prehistoric Sitagroi: Excavations in Northeast Greece, 1968- 1970. Vol. 2: the final report, Monumenta Archaeologica 20, Cotsen Institute of Archeology at UCLA, Los Angeles.

Eluère, C. (1989a) La naissance de l’ Orfévrerie, Dossiers Histoire et Archéologie 137, pp.18-37.

Eluère, C. (1989b) Le premier or de l’ humanité en Bulgarie. Catalogue de l’ exposition à Saint- Germaine-en-Laye. Paris: Réunion des Musées Natoinaux.

Eluère, C., Raub, J., C. (1991) New investigations on early gold foil manufacturing. In archeometry 90- (Birkhäuser), , Basel, Boston and Berlin, pp.243-259.

Επιτρόπου, Ν. (1993) Έκθεση για τις κοιτασματολογικές έρευνες για πρωτογενή χρυσό στο ΝΔ Παγγαίο. Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών, Παράρτημα Ξάνθης (εσωτερική έκθεση, Ε1618/553-495 Ν.ΚΑΒ), Ξάνθη.

Ευαγγέλου, Ε. (1995) Ετήσια έκθεση των ερευνητικών εργασιών στο Σύμβολο και την ΝΑ περιοχή του Παγγαίου. Ερ. Περιοχή Φ6-1-164/845/22/13-1-1992 Έργο Δ.Ε. Εσωτερική έκθεση Ι.Γ.Μ.Ε. Παράρτημα Ξάνθης.

Ζάχος, Κ. (1996) Μεταλλικά Κοσμήματα. Στο: Νεολιθικός πολιτισμός στην Ελλάδα. Παπαθανασόπουλος, 227, σελ. 41-43 Γ. Ίδρυμα Ν.Π. Γουλανδρή - Μουσείο

Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα 1996.

Forbes, R. J. (1964) Studies in ancient technology Vol 8 Brill, Leiden.

Fornadel, A.P., Paul, G.S., Melfos, V., Vavelidis, M., Voudouris, P. (2011) Is the Palea Kavala Bi-Te-Pb-Sb ± Au district, northeastern Greece, an intrusion-related system? Ore Geology Reviews, 39, 119-133.Freyssinet, P., Butt, C.R.M., Morris, R.C. (2005). Ore- forming processes related to lateritic weathering. Econ. Geol., 100th Anniversary Volume, 681-722.

Gale, N.H. (1989) Lead isotope analyses applied to provenance studies. A brief review. In: Maniatis, Y. (Ed.) Archaeometry, Proceedings of the 25th International Symposium, Elsevier Science Ltd, Amsterdam, 469-502.

Gale, N.H., Gentner, W., Wagner, G.A. (1980) Mineralogical and Geographical Silver Sources of Archaic Greek Coinage. In D.M. Metcalf, (ed.) Roy. Num. Soc. Special Publication No.13, Metallurgy in Numismatics I, London, 3-50.

Gale, N.H., Picard, O., Barrandon, N. (1988) The archaic Thasian silver coinage. In G.A. Wagner, G. Weisgerber eds. Antike Edel- und Buntmetallgewinnung auf Thasos. Der Anschnitt Beiheft 6, Deutschen Bergbau-Museums, Bochum. 212-223.

Garnett, R.H.T., Bassett, N.C. (2005). Placer deposits. Econ. Geol., 100th Anniversary Volume, 813-843.

Gautier, P., Brun, J.-P. (1994) Ductile crust exhumation and extensional detachments in the central Aegean (Cyclades and Evvia Islands). Geodin. Acta 7, 57–85.

Gautier, P., Brun, J.-P., Moriceau, R., Sokoutis, D., Martinod, J., Jolivet, L. (1999) Timing,kinematics and cause of Aegean extension: a scenario based on a comparison with simple analogue experiments. Tectonophysics 315, 31–72.

Georgakopoulou, M., Bassiakos, Y., Philaniotou, O. (2011) Seriphos surfaces: a study of copper slag heaps and copper sources in the context of Early Bronze Age Aegean metal production. Archaeometry, 53(1), 123-145.

Georgakopoulou, M. (2005) Technology and organization of early Cycladic metallurgy: copperon Seriphos and Keros, Greece. Ph.D. thesis, University of London, p.419.

Georgiev, N.J., Pleuger, N., Froitzheim, S., Sarov, S., Jahn-Awe, Nagel, T.J. (2010), Separate Eocene-Early Oligocene and Miocene stages of extension and core complex formation in the western Rhodopes, Mesta Basin, and Pirin Mountains (Bulgaria), Tectonophysics, 487, 59–84, doi:10.1016j.tecto.2010.03.009.

Giordano, D. Mangiacapra, A. Potuzak, M. Russell, J.K. Romano, G. Dingwell D.B., Di Mauro, A. (2006) An expanded non-Arrhenian model for silicate melt viscosity: a treatment for metaluminous, peraluminous and peralkaline liquids. Chemical Geology, 229, 42-56.

Glumac, P.D. (1988) Copper mineral finds from Divostin. In McPherron, A., Srejovic, D., (eds.) Divostin and the Neolithic of Central Serbia. pp 457-462. Pittsburgh: Dept. of Anthropology, University of Pittsburgh.

Glumac, P.D., Todd, J.A. (1991) Early metallurgy in South-East Europe: the evidence of production. In P.D. Glumac, (ed.), Recent Trends in Archaeometallurgical research, pp 8- 19. Masca Research Papers in Science and Archaeology 8. Philadelphia: University Museum.

Grögler, N., Geiss, J., Grünenfelder, M., Houtermans, F.G. (1966) Isotopenuntersuchungen zur Bestimmung der Herkunft römischer Bleirohre und Bleibarren. Zeitschrift für Naturforschung 21a:1167–72.

Hagemann, S.G., Brown, P.E. (2000) Gold in 2000: an introduction in Society of Economic Geologists Reviews in Economic Geology 13, 1-7.

Hammond, N. G. L., Griffith, G. T. (1995) Ιστορία της Μακεδονίας. Τόμος Β’, (550-336π.Χ.). Oxford University Press, Μαλλιάρης-Παιδεία Α.Ε. Θεσσαλονίκη.

Healy, J.F. (1978) Mining and Metallurgy in the Greek and Roman World. Thames and Hudson, London.

Hellingwerf, R. H. (1989) Notes and comments on the mineralogy and geochemistry of the basement, transitional zone rocks, and marbles, and their relationship to Mn mineralizations in the W. Rhodope massif Greece E.E.C IGME project internal Regional Geology group progress report.

Hoover, H.C., Hoover, L.H. (1950) Georgius Agricola's: De Re Metallica, Translated from the first Latin edition of 1556, Dover Publications Inc, New York.

Θεοχαρίδου, Κ. (1985) Εγκατάσταση βυζαντινού ορυχείου στην Περιστερά Θεσσαλονίκης. 5ο Συμπόσιο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής αρχαιολογίας και τέχνης. Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία, Θεσσαλονίκη 7-9 Ιουνίου 1985, Αθήνα.

Ivanov, Z., Moskovski, S., Kolcheva, K., Dimov, D., Klain, L. (1984) Geological structure of the Central Rhodopes. I. Lithostratigraphic subdivision and features of the section of metamorphic rocks in the northern parts of central Rhodopes. Geol. Balc. 14, 3–42 (in Bulgarian with English abstract).

Ivanov, Z. (1988) Aperçu general sur l'évolution géologique et structurale du massif des Rhodopes dans lae cadre des Balkanides. Bull. Soc. Géol. France 8, IV, 2, 227–240.

Ivanov, Z. (1989) Structure and tectonic evolution of the central parts of the Rhodope massif. In: Ivanov, Z. (Ed.), Guide to Excursion E-3, CBGA-XIV congress, S. Bulg. 126 pp.

Jahn-Awe, S., Froitzheim, N., Nagel, T.J., Frei, D., Georgiev, N., Pleuger, J., 2010. Structural and geochronological evidence for Paleogene thrusting in the western Rhodopes, SW Bulgaria: elements for a new tectonic model of the Rhodope Metamorphic Province. Tectonics 29 (3), TC3008.

Jovanović, B. (1971) Metallurgy in the Eneolithic Period in Yugoslavia. Archaeological Institute, Belgrade.

Jones, R.T. (2005) An overview of Southern African PGM smelting. In: Nickel and Cobalt 2005: Challenges in Extraction and Production, 44th Annual Conference of Metallurgists, Calgary, Alberta, Canada, 21-24 August 2005, pp.147-178.

Καραγιαννόπουλος, Ι., Βακαλόπουλος, Α., Διαμαντούρος, Ι. (1992) Από το 1204 ως την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους. Πολιτική Ιστορία. Στο: Σακελλαρίου, Μ.Β. (1992) Μακεδονία. 4000 χρόνια ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.

Κακαβογιάννης, E. (2005) Μέταλλα εργάσιμα και συγκεχωρημένα. Η οργάνωση της εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου της Λαυρεωτικής από την Αθηναϊκή Δημοκρατία. ΥΠΠΟ Δημοσιεύματα του Αρχαιολ. Δελτίου, Αθήνα.

Kakavogianni, O., Douni, K., Nezeri, F. (2004) In: Aegean Metallurgy in the Bronze Age. Ed. Tzachili, I. Proc. Of Int. Symposium, Crete, Rethymnon.

Khakhutaishvili, D.A. (2009) The manufacture of Iron in Ancient Colchis. BAR International Series Oxford, 1905.

Kilias, A., Falalakis, G., Mountrakis, D. (1999) Cretaceous–Tertiary structures and kinematics of the Serbomacedonian metamorphic rocks and their relation to the exhumation of the Hellenic hinterland (Macedonia, Greece). Int. J. Earth Sci. 88, 513–531.

Kilias, A., Mountrakis, D. (1990) Kinematics of the crystalline sequences in the western Rhodope Massif. Geologica Rhodopica, vol. 2. Pp. 100-116.

Kesler, S.E., (1994) Mineral Resources, Economics and the Environment : Macmillan, New York, 394 p.

Klemm, D., Klemm, R., Murr, A. (2001) Gold of the Pharaohs – 6000 years of gold mining in Egypt and Nubia. African Earth Sciences 33 (2001) 643–659.

Knauth, P. and the Editors of Time-Life books (1974) The Metalsmiths. Time-Life International, Nederland, B.V.

Kokkinakis, A. (1980a) Zum faltenbau des Symvolongebirges und des gebietes von Kavala (Griechisch-Ostmakedonien): Annales Géologiques des Pays Helléniques, v. 30, p. 398– 420.

Kokkinakis, A. (1980b) Altersbeziehungen zwischen Metamorphosen, mechanischen Deformationen und Intrusionen am Südrand des Rhodope-Massivs (Makedonien, Grieschenland): Geologische Rundschau, v. 69, p. 726–744.

Kolocotroni, C., Dixon, J.E. (1991) The origin and emplacement of the Vrondou granite, Serres, N.E. Greece. Bull. Geol. Soc. Greece, XXV/1, 469-483.

Κονοφάγος, Κ. (1997) Η δημοκρατία της Αθήνας και οι παραχωρήσεις στους πολίτες της των μεταλλείων αργύρου της Λαυρεωτικής κατά τον 4ο αιώνα π.χ. Ο βασικός ρόλος του αργύρου του Λαυρίου στην ισχύ και τον πολιτισμό της Αθήνας. Εκδόσεις Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου. Σελ. 1-142.

Κονοφάγος, Κ. (1980) Το Αρχαίο Λαύριο και η Ελληνική Τεχνική Παραγωγής Αργύρου. Εκδοτική Ελλάδος Α.Ε., Αθήνα, 459 σελ.

Κοτοπούλη, Ν. Κ. (1981) Οι Εμφανίσεις των Μαγματικών Πετρωμάτων Σκαλωτής- Παρανεστίου (Ελληνική Ροδόπη)». Πανεπιστήμιο Πατρών, 255 σελ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Χ. (1990) Τα μέταλλα της Θασιακής Περαίας, Μνήμη Δ. Λαζαρίδη: Πόλις και Χώρα στην αρχαία Μακεδονία και Θράκη, Πρακτικά Αρχαιολογικού Συνεδρίου, Θεσσαλονίκη, σ. 493-514.

Kozhoukharov, D. (1984) Lithostratigraphy of the Precambrian metamorphites from the Rhodope Supergroup in the Central Rhodopes. Geol. Balc. 14, 43–48 (in Russian with English abstract).

Kozhoukharov, D. (1988) Precambrian in the Rhodope massif, lithostratigraphy. In: Zoubek, V., Cogne, J., Kozhoukharov, D., Krautner, H. (Eds.), Precambrian in Younger Fold Belts. J. Wiley and Sons, pp. 726–745.

Koukouli-Chrysanthaki, C., Weisgerber, G., Gialoglou, G., Vavelidis, M. (1988) Praehistorischer und junger Bergbau auf Eisenpigmente auf Thasos." In: Wagner, G.A., Weisgerber, G. 1988, Antike Edel- und Buntmetallgewinnung auf Thasos." Der Anschnitt: Beiheft. Bochum 1988. 241-244.

Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Χ. (1992) Πρωτοϊστορική Θάσος ΙI. Τα νεκροταφεία του οικισμού Καστρί, Δημοσιεύματα του Αρχαιολογικού Δελτίου, 45, Αθήνα

Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Χ., Weisgerber, G. (1993) Προϊστορικά ορυχεία ώχρας στη Θάσο.Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη 7.

Koukouli-Chrysanthaki, C. Bassiakos, Y. (2002) Non-slagging copper production of the 5th millennium: The evidence from the Neolithic settlement of Promachon -Topolnica (Eastern Macedonia, Greece), 8th EAA Annual Meeting, Thessaloniki, Hellas, 193-194

Koukouli-Chrysanthaki, C. Weisgerber, G. (1999) Prehistoric Ochre Mines on Thasos. In C.

Koukouli-Chrysanthaki, A. Müller, S. Papadopoulos (Eds.), Thasos: Matières Premières et Technologie de la Préhistoire à nos jours (pp. 129-144). Paris: De Boccard.

Koukouli-Chrysanthaki, Ch., Weisgerber, G., Gialoglou, G., Vavelidis, M. (1988) «Praehistorischer und junger Bergbau auf Eisenpigmente auf Thasos», Anschnitt 6, p. 241-244.

Κρικέλας, Ο. (1973) Έκθεσις επί της ερεύνης δια πρωτογενή και προσχωματικόν χρυσόν εις Ανατολικήν Μακεδονίαν κατά το έτος 1972. Γενική Εταιρεία Μελετών Ερευνών και Εκμεταλλεύσεων Α.Ε, 2371, Αθήνα.

Krohe, A., Mposkos, E. (2002) Multiple generations of extensional detachments in the Rhodope Mountains (Northern Greece): evidence of episodic exhumation of high- pressure rocks. In: Blundel, D.J., Neubauer, F., von Quadt, A. (Eds.), The Timing and Location of Major Ore Deposits in an Evolving Orogen: Geol. Soc. London Spec. Publ., vol. 204, pp. 151–178.

Kronberg, P. (1969) Gliederung, Petrographie und Tectogenese des Rhodopen-Kristallins im Tsal-Dag, Simvolon und Ost-Pangäon (Griechisch-Makedonien): GeotektonischeForschungen, v. 31, p. 1–49.

Kronberg, P. (1972) Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος. Φύλλο Καβάλα. Κλίμακα 1:50.000. Εθνικό Ίδρυμα Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών.

Kronberg, P., Schenck, P.F. (1974) Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος. Φύλλο Νικήσιανη- Λουτρά Ελευθερών. Κλίμακα 1:50.000. Εθνικό Ίδρυμα Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών.

Λαζαρίδης, Δ. (1972) Αμφίπολις και Άργιλος. Αρχαίες Ελληνικές πόλεις, 13, Αθηναϊκός Τεχνολογικός Όμιλος, Αθήνα.

Lang, J.R., Baker, T., Hart, C.J.R., Mortenson, J.K. (2000) An exploration model for intrusion- related gold systems. Society of Economic Geologists Newsletter 40 (1), 6–15.

Macdonald, Ε. (2007) Handbook of gold exploration and evaluation, Woodhead Publishing, Cornwall, England.

Mack, E. (1983) Auriferous mineralization in northern Greece: history, exploration and evaluation. In: Scheider, H.J. (ed), Mineral deposits of the Alps and of the Alpine epoch in Europe. Springer, Berlin, Heidelberg, New York: 375-384.

Maddin, R., Muhly, J.D., Stech, T., 1999. Early metalworking at Çayönü. In: Hauptmann, A., Pernicka, E., Rehren, Th., Yalçın, Ü. (Eds.), The Beginnings of Metallurgy. Deutsches Bergbau-Museum, Bochum, pp. 37e44. Makkay, J. (1991) The most ancient gold and silver in Central and South-East Europe. In C. Eluère and J.P. Mohen (eds) Découverte du métal, pp 119-130. Paris: Picard.

Manev, D., Katzkov, N., Milev, V., Malinov, O., Arvanitidis, N., Constantinides, D., Dimadis, E., Romaidis, I., Favas, N. (1989) Comparison of Madan (Bulgaria) and Thermes (Greece) ore fields: Geology and metallogeny, 2 nd Hellenic Bulgarian Symposium on Rhodope, Univ. of Thessaloniki. Geol. Rhodopica, p. 309-325.

Μαρινάτος, Σ. (1930) Ανασκαφαί εν Κρήτη. Πρακτικά 1997, εικ. 9.

Marinova, R. (1991) Geological map of Bulgaria on the Scale 1:100000. Sheet Blagoevgrad.Geology and Geophysics Ltd, Sofia.

Μαυροειδή, Ι., Ανδρέου, Σ., Βαβελίδης, Μ. (2006) Μεταλλικά αντικείμενα και μεταλλοτεχνικές δραστηριότητες κατά την Εποχή του Χαλκού στην Τούμπα Θεσσαλονίκης. Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, Θεσσαλονίκη.

McGeehan, V., Liritzis V. (1996) The role and development of metallurgy in the Late Neolithic and the Early Bronze Age of Greece. Paul Astrom, Jonsered.

Μέλφος, Β. (1995) Έρευνα των βασικών και ευγενών μετάλλων στην Περιροδοπική Ζώνη της Θράκης. Διδακτορική Διατριβή. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. 289 σ.

Melfos, V.,Vavelidis, M., Chrostofides, G., Seidel, E. (2002) Origin and evolution of the Tertiary Maronia porphyry copper-molybdenum deposit, Thrace, Greece. Mineralium Deposita 37: 648-668.

Melfos, V., Voudouris, P., Vavelidis, M., Spry, P.G. (2008) Microthermometric results and formation conditions of a new intrusion-related Bi–Te–Pb–Sb±Au mineralization in the Kavala Pluton, Greece. Joint 13th All-Russian Conference on Thermobarogeochemistry/ 4th Asian and Pacific International Fluid Inclusion Society Symposium, Moscow, Abstracts.

Meyer, W. (1968) Zur Alterstellung des Plutonismus im Südteil der Rila-Rhodope-Masse (Nordgriechenland): Geologica et Paleontologica, v. 2, p. 173–192.

Michael. C. (2004) Epithermal systems and gold mineralization in Western Thrace (North Greece). Bulletin of the Geological Society of Greece vol. XXXVI, 2004 Proceedings of the 10th International Congress, Thessaloniki, April 2004.

Μιχαηλίδης, Κ., Βαβελίδης, Μ., Φιλιππίδης, Α. (2003) Σημειώσεις Κοιτασματολογίας Ι. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Υπηρεσία Δημοσιευμάτων, Θεσσαλονίκη.

Michailidis, K., M., Nimfopoulos, K., Nicholson, A., Chatzikirkou (1995) A hydrothermal manganiferous sulphide assemblage associated with pegmatite intrusions in the Sideronero area, Drama, N. Greece. Proceedings of the XV Congress of the Carpatho- Balcan Geological Association. Athens, Greece, September 1995, Geol. Soc. Greece, Spec. Publ. 4, 783—788.

Michailidis, K., Vavelidis, M., Christofides, G. (1989) Native gold in the skarn-type mineralization of Kimmeria, NE of Xanthi. Geol. Rhodopica, Vol. 1, p. 396-402, Sofia.

Mercier, J.L., Sorel, D., Vergely, P., Simeakis, K. (1989) Extensional tectonic regimes in the Aegean basins during the Cenozoic, Basin Fr., 28, 287–292. Res., 2, 49–71.

Meyer, W. (1969) Die Faltenachsen im Rhodopen-Kristallin östlich des Strimon (Nordost-Griechenland): Geotektonische Forschungen, v. 31, p. 86–96.

Mongiatti, A., Rehren, T., Martinon-Torres, M., Cech, B. (2007) Smelting gold and silver ores in renaissance Austria. Archaeometallurgy in Europe 2007 (AIM: Milan 2009), p. 60-67.

Mongiatti, A., Martinon-Torres, M., Rehren, T. (2009) Testing ores for gold and silver in renaissance Austria: New techniques, new discoveries. Proceedings ISA 2006, Eds. Moreau, J.F., Auger, R., Chabot, J., Herzog, A. Quebec.

Montgomery, H. (1984) Silver, coins and the wealth of a City-State. OpAth 10, 123-133.

Μουντράκης, Δ. (2010) Γεωλογία και γεωτεκτονική εξέλιξη της Ελλάδας. University Studio Press, σελ. 374, Θεσσαλονίκη.

Μπασιάκος, Γ. (1993) Η αρχαία ελληνική μεταλλεία και οι σχέσεις της με τις γεωεπιστήμες. Δελτ. Ελλ. Γεωλ. Εταιρ. Τομ. 28, σελ. 475-491.

Μπελαβίλας, Ν., Παπαστεφανάκη, Λ. (2009) Ορυχεία στο Αιγαίο. Βιομηχανική αρχαιολογία στην Ελλάδα. Μέλισσα, Αθηνα.

Mposkos, E. (1989) High-pressure metamorphism in gneisses and pelitic schists in East Rhodope Zone: Mineral, and Petrol, v.l, p.337-351.

Mposkos, E., Liati, A. (1993) Metamorphic evolution of metapelites in the high-Pressure terrane of the Rhodope zone, Northern Greece. Canadian Mineralogist, 31, 401-424.

Muhly, J. (2002) Early Metallurgy in Greece and Cyprus. In U. Yalçin (ed.) Anatolian Metal II, pp 77-82. Der Anschnitt, Beiheft 15. Bochum: Deutches Bergbau- Museum.

Nerantzis, N. (2009a) Byzantine and Ottoman Mineral Exploration and Smelting in Eastern Macedonia, Greece and their Implications for Regional Economies. PhD Thesis. Department of Archaeology and Prehistory, University of Sheffield.

Nerantzis, N. (2009b) Pillars of power: Silver and steel of the Ottoman Empire. Mediterranean Archaeology and Archaeometry, Vol. 9, No. 2, pp. 71-85.

Nerantzis, N., Papadopoulos, S. (2013) Reassessment and new data on the diachronic relationship of Thasos Island with its indigenous metal resources: a review,

Archaeological and Anthropological Sciences 5(3), 183-196.

Nerantzis, N., Bassiakos, Y., Papadopoulos, S. (2016) Copper metallurgy of the Early Bronge Age in Thassos, north Aegean. Journal of Archaeological Science: Reports 7, pp. 574-580.

Nesbitt, R.W., Billett, M.F., Ashworth, K.L., Deniel, C., Constantinides, D., Demetriades, A., Katirtzoglou, C., Michael, C., Mposkos, E., Zachos, S., Sanderson, D. (1988) The geological setting of base metal mineralisation in the Rhodope region, Northern Hellas. In: Boissonal J., Omenetto, P. (Eds), 1988, Mineral Deposits within the European Community. Special Publication No. 6 of the Society for Geology Applied to Mineral Deposits. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, p.499-514.

Nimfopoulos, M.K., Pattrick, R.A.D. (1991) Mineralogical and textural evolution of the economic manganese mineralisation in western Rhodope massif. N. Greece.

Mineralogical Society Mineralogical Magazine, September 1991, Vol. 55, pp. 423-434.

Ξυδάς, Σ. (1978) Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος. Φύλλο Ροδολίβος. Κλίμακα 1:50.000. Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών.

Olbrycht, M.J. (2010) Macedonia and Persia. In: Roisman, J. and Worthington, I. (2010) A companion to ancient Macedonia. Blackwell Publishing Ltd.

Παπάγγελος Ι. Α. (2003) Η Χαλκιδική στους μέσους χρόνους, Καθημερινή, Επτά Ημέρες, 1η Ιουνίου 2003, 15-17.

Παπάγγελος, Ι. Α. (2007) Αγραμάδες και προσχωματικός χρυσός. Στο: Ο χρυσός των Μακεδόνων. Γραμμένος, Δ. Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη.

Παπαδόπουλος, Δ. (2000) Η φύση του Παγγαίου. Στο: Το χρυσοφόρο Παγγαίο. Επτά Ημέρες. Εφημερίδα Καθημερινή.

Papadopoulos, S. (2008) Prehistoric years, the first settlements-From Sitagroi to the settlements at Dikili Tash and Kastri, Thassos. In: Papazoglou, G.K. Eastern Macedonia. Komotini, 2008.

Παπαδόπουλος, Σ., Νεράντζης, Ν. (2012) Η παραγωγή σιδήρου στο Νομό Καβάλας και την ευρύτερη περιοχή κατά τα ιστορικά χρόνια. Στο: Ρουδομέτωφ, Β.Ν. (2012) Η

Καβάλα και τα Βαλκάνια. Η Καβάλα και η Θράκη. Πρακτικά Γ ́ Διεθνούς συνεδρίου βαλκανικών ιστορικών σπουδών. 17 – 18 Σεπτεμβρίου 2010, Καβάλα, Τόμος Α’.

Papanikolaou, D., Panagopoulos, A. (1981) On the structural style of Southern Rhodope, Greece. Geol. Balc, 11.3, 13-22.

Παπασταματάκη, Α. (1975) Η εκμετάλλευσις του ορυκτού πλούτου της αρχαίας Ελλάδος. Έρευνα επί της περιεκτικότητος εις χρυσόν και άλλα μέταλλα των σκωριών της

αρχαίας ελληνικής μεταλλουργίας. Εθνικόν Ίδρυμα Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών, Αθήναι.

Παπασταματάκη, Α. (1985) Οι σκωρίες της αρχαίας Ελληνικής μεταλλουργίας. Πρακτικά 1ου Σεμιναρίου Αρχαιομετρίας. ΙΓΜΕ, Αθήνα, σ. 41-67.

Papastamataki, A. (1998) Metallourgikes drastiriotites stin Kea kata tin archaeotita, Neotera Stoicheia. In: Mendoni, L.G., Mazarakis-Ainian A. (eds.) Kea-Kythnos: History and Archaeology, Meletimata 27 (Athens), 759-764

Παπασταματάκη, Α., Ορφανός, Β., Δημητρίου, Δ., Τριαντάφυλλος, Δ., Καραδήμα, Χ. (2001) «Ένα άγνωστο μεταλλείο στη Μαρώνεια Κομοτηνής», στο Ι. Μπασιάκος, Ε. Αλούπη, Γ. Φακορέλλης (επιμ.), Αρχαιομετρικές Μελέτες για την Ελληνική Προϊστορία και Αρχαιότητα, Ελληνική Αρχαιομετρική Εταιρεία, Εταιρεία Μεσσηνιακών

Αρχαιολογικών Σπουδών, Αθήνα, σ. 617-631.

Pavlopoulou, A. (2008) From Amphipolis to Thassos, to Iiona and Draviskos – The classical era. In: Papazoglou, G. (2008) Eastern Macedonia. Anglohellenic –Peltic Publications,S.A., Komotini.

Pelton, A., Stamatakis, M.G., Kelepertzis, E., Panagou,T. (2014) The Origin and Archaeometallurgy of a Mixed Sulphide Ore for Copper Production on the Island of Kea, Aegean Sea, Greece. Archaeometry, University of Oxford.

Pernicka, E. (1999) Trace element fingerprinting of ancient Copper: A guide to technology or provenance?. In S. M. M. Young, A. M. Pollard, P. Budd, R. A. Ixer (Eds.), Metals in antiquity. BAR International Series, 792 (pp. 163–171). Oxford:Archaeopress.

Pernicka, E., Bassiakos, I., Wagner, G. A. (1982). Goldvorkommen und antiker Bergbau auf der Kykladeninsel Siphnos. Naturwissenschaften, 69(1), 39-40.

Pernicka, E. Begemann, F. Schmitt-Strecker, S., Grimani, A.P. (1990) On the composition and provenance of metal artifacts from Poliochni on Lemnos. Oxford Journal of Archaeology, 9 (3), 263-298.

Pernicka, E., Begemann, F., Schmitt-Strecker, S., Wagner, G.A. (1993) Eneolithic and Early Bronze Age copper artifacts from the Balkans and their relation to Serbian copper ores. Praehistorische Zeitschrift 68: 1-54.

Pernicka, E., Gentner W., Wagner, G.A., Vavelidis, M., Gale N.H. (1980) Ancient lead and silver production on Thasos, Rev., Archeomet., III, 217-227.

Pernicka, E., Lutz, C., Bachmann, H.G., Wagner, G.A., Elitzsch, Chr; Klein, E. (1985) Alte Blei-Silber-Verhüttung auf Sifnos. 185-99 Wagner, G.A., Weisgerber, G. eds, Silber, Blei und Gold auf Sifnos. Der Anschnitt Beiheft 3. Bochum.

Pernicka, E., Rehren, T., Schmitt-Strecker, S. (1998) Late Uruk silver production by cupellation at Habuba Kabira, Syria, in Th. Rehren, A. Hauptmann, D.J. Muhly (eds) Metallurgica Antiqua, Der Anschnitt Beiheft 8, Bochum, 123-134.

Philaniotou, O., Bassiakos, Y., Georgakopoulou, M. (2011) Early Bronze Age copper smelting on Seriphos (Cyclades, Greece). Metallurgy: Understanding How, Learning Why, Studies in Honor of James D. Muhly (Prehistory Monographs 29), 157-64.

Photos, E. (1987) Early Extractive Iron Metallurgy in N. Greece: A Unified Approach to Regional Archaeometallurgy, PhD Dissertation, University of London.

Photos, E., Koukouli-Chrysanthaki, Ch., Gialoglou G. (1986) Extractive Iron Metallurgy on Thasos and the East Macedonian mainland, In R.E. Jones, H.W. Catling (eds.) Science in Archaeology, Proceedings of a meeting held at the BSA Fitch Lab, Occasional Paper 2, 43-47.

Photos, E. (1989) The question of meteoritic versus smelted Nickel-Rich Iron: Archaeological evidence and experimental results. World Archaeology, Vol. 20, No. 3, Archaeometallurgy (Feb., 1989), pp. 403-421

Photos, E., Koukouli-Chrysanthaki, C., Tylecote, R.F., Gialoglou, G. (1989) Precious Metals Extraction in Palaia Kavala, NE Greece, An Archaeometallurgical Attempt to Locate Skapte Hyle, International Old World Archaeometallurgy Conference, Max Plank Institut fur Kern Physik, Heidelberg, 179-190.

Pleiner, R. (2000) Iron in Archaeology: The European Bloomery Smelters. Praha: Archeologický Ústav Avčr.

Raber, P. (1987) Early Copper Production in the Polis Region, Western Cyprus. JField 14, 297- 313.

Rădelescu, D., Dimitrescu, R. (1966) Mineralogia Topographica a Romanieri, Bucharest.

Radivojevic, M., Rehren, Th., Pernicka, E., Sljivar, D., Brauns, M., Boric, D. (2010) On the origins of extractive metallurgy: new evidence from Europe. Journal of Archaeological Science 37, 2775-2787.

Ramage, A., Craddock, P. (2000) King Croesus' Gold: Excavations at Sardis and the History of Gold Refining. Archaeological Exploration of Sardis, 11. Cambridge, MA: Harvard University Art Museums, in association with British Museum Press, p. 272.

Ramdohr, P. (1980) The ore minerals and their intergrowths. Pergammon Press, Oxford-London-New York. 1205p.

Ricou, L.-E., Burg, J.-P., Godfriaux, I., Ivanov, Z. (1998) Rhodope and Vardar: the metamorphic and the olistostromic paired belts related to the Cretaceous subduction under Europe. Geodin. Acta 11, 285–309.

Renzi, M., Montero-Ruiz, I., Bode, M. (2009) Non-ferrous metallurgy from the Phoenician site of La Fonteta (Alicante, Spain): a study of provenance. Journal of Archaeological Science. Volume 36, Issue 11, November 2009, Pages 2584–2596.

Repstock, A., Voudouris, P., Kolitsch, U. (2015) New occurrences of watanabeite, colusite, “arsenosulvanite” and “Cu-excess” tetrahedrite-tennantite at the Pefka high-sulfidation epithermal deposit, northeastern Greece. Neues Jahrbuch fur Mineralogie. 192/2: 135- 149.

Robert, F., Brommecker, R., Bourne, B. T., Dobak, P. J., McEwan, C. .J., Rowe, R. R., Zhou, X.(2007) Models and Exploration Methods for Major Gold Deposit Types. In "Proceedings of Exploration 07: Fifth Decennial International Conference on Mineral Exploration" edited by B. Milkereit, 2007, p. 691-711.

Roberts, B.W. (2009) Metallurgical Networks and Technological Choice: Understanding early metal in Western Europe. Journal of World Prehistory, 22: 461-81.

Roberts, B. W., Thornton, P., Pigott, V.C. (2008) Development of metallurgy in Eurasia. Antiquity 83: 1012-1022.

Σακελλαρίου, Μ.Β. (1992) Μακεδονία. 4000 χρόνια ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.

Sarov, S., Gerdjikov, I. (2002) Unroofing the central Rhodopian dome from the east—Kanarata extensional shear zone. C. R. Acad. Sci. Bulg. 55, 71–74.

Shimazaki, H., Ozawa, T. (1978) Tsumoite, BiTe, a new mineral from the Tsumo mine, Japan. Amer Miner 63:1162–1165.

Siegelova, J., Tsumoto, H. (2011) Metals and metallurgy in Hittite Anatolia. In: Genz, H. Mielke, D.P. Insights into Hittite history and archaeology. Peeters Leuven – Paris – Walpole, MA, 2011. pp. 275-300.

Sokoutis, D., Brun, J.-P., van den Driessche, J., Pavlides, S. (1993) A major Oligo-Miocene detachment in southern Rhodope controlling north Aegean extension. J. Geol. Soc. London 150, 243–246.

Σολδάτος, Τ. (1985) Πετρολογία και γεωχημεία του πλουτωνίτη της Ελατιάς (Κεντρική Ροδόπη). Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης,

Επιστημονική Επετηρίδα της Σχολής Θετικών Επιστημών Α.Π.Θ., παράρτημα 37, 23ος τόμος, 320 σελ.

Stos-Gale, Z.A., Gale, N.H. (2009) Metal provenancing using isotopes and the Oxford archaeological lead isotope database (OXALID). Archaeological and Anthropological Sciences, Volume 1, Number 3, p. 195-213.

Stos-Gale, Z.A. Gale, N.H. Houghton, J., Speakman, R. (1995) Lead isotope analyses of ores from the western Mediterranean. Archaeometry 32 (2), 407-415.

Sofianska, E., Michailidis, K., Trontsios, G., Kassoli-Fournaraki, A. (2008) Contamination of the Xiropotamos stream sediments (Drama district, Western Rhodope massif, Northern Greece) by mining and manganese ore processing activities. Review of the Bulgarian Geological Society, vol. 69, part 1—3, 2008, p. 39—47.

Solecki, R.S., Solecki, R.L., Agelarakis, A.P. (2004) The Proto-neolithic Cemetery in Shanidar Cave. Texas A. and M University Press, Texas.

Spathi, A., Kouvelos, K., Perdikatsis, V. (1982) The iron-manganese mineralization of the Palaea Kavala area. Series of mineralogic and petrographic studies, IGME, 3, p. 111 (in Greek).

Sprawski, S. (2010) The early Temenid Kings to Alexander I. In: Roisman, J., Worthington, I. (2010) A companion to ancient Macedonia. Blackwell Publishing Ltd.

Srejovic, D. (1972) Lepenski Vir. London: Thames and Hudson.

Στεφανίδου, Α. (2007) Η πόλη - λιμάνι της Καβάλας κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας Πολεοδομική και ιστορική διερεύνηση (1391-1912) Ιστορικό και Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας Κέντρο Ιστορικών Μελετών και Εκδόσεων Νοτιοανατολικής Ευρώπης και Μεσογείου, Καβάλα.

Σύρος, Α. (2004) Αναφορά αυτοψίας στο σπήλαιο Αρκουδότρυπα Γαληψού Δήμου Ορφανού Ν. Καβάλας. 14-7-2004 Εσωτερικό έγγραφο, Εφορεία Παλαιο- ανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Βορ. Ελλάδας, Θεσσαλονίκη.

Stos-Gale, Z.A., Gale, N.H., Houghton, J., Speakman, R. (1995) Lead isotope analyses of ores from the western Mediterranean. Archaeometry 32 (2), 407-415.

Sutherland, C., H. (1959) Gold. London, Thames and Hudson.

Theodorikas, S. (1982) The mineralogy, petrology and geochemistry of the Serres-Drama granitic complex, Northern Greece. PhD Thesis, Univ. of Keele. In: Sci. Ann. Phy. Math., Univ. Thessaloniki, 22, No 28, Thessaloniki 1983, 415pp.

Todorova, H. (1999) DieAnfänge der Metallurgie an der westlichen Schwarzmeerküste. In Hauptmann, A.,Pernicka, E., Rehren, T. and Yalçın, Ü. (eds.), The Beginnings of Metallurgy. Proceedings of the International Conference, Bochum 1995 (Bochum,Deutsches Bergbau–Museum, Der Anschnitt,Beiheft 9), 237–46.

Τουράτσογλου, Ι. (1992) Η τέχνη κατά τους ελληνιστικούς χρόνους. Στο: Σακελλαρίου,Μ.Β. (1992) Μακεδονία. 4000 χρόνια ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.

Treister, M.Y. (1996) The role of metals in ancient Greek history. Mnemosyne. Bibliotheca Classica Batava. E.J. Brill, Leiden, New York.

Τσάιμου, Κ. (1997) Αρχαιογνωσία των μετάλλων.Αρχαία μεταλλευτική και μεταλλουργική τέχνη. Αθήνα, σελ. 237.

Turpaud, P. (2006) Characterization of igneous terranes by zircon dating: implications for the UHP relicts occurrences and suture identification in the Central Rhodope, Northern Greece. Unpublished Ph.D. thesis, Johannes-Gutenberg-Universität, Mainz, 107pp.

Tylecote, R.F. (1962) Metallurgy in Archaeology. A prehistory of Metallurgy in the British Isles. Arnold Ltd., London, pp.367.

Tylecote, R.F. (1976) A history of Metallurgy. London.

Tylecote, R.F. (1987) The early history of metallurgy in Europe. Longman, London.

Tylecote, R.F., Ghaznavi, H.A., Boydell, P.J. (1977) Partitioning of Trace Elements Between the Ores, Fluxes, Slags and Metal During the Smelting of Copper. Journal of Archaeological Science, 4, 305-333.

Unger, H.J., Schütz, E. (1980) Pangaion. 1: Ein Gebirge und sein Bergbau, Mythos und Wirklichkeit. Selbstverlag, Landshut.

Unger, H.J., Schütz, E. (1981) Pangaion. 2: Wanderungen im Pangaion. Selbstverlag, Landshut.

Unger, H.J., Schütz, E. (1982) Pangaion - Ein Gebirge und sein Bergbau. In: H. Geißlinger (Red.): Südosteuropa zwischen 1600 und 1000 v. Chr. Moreland Ed., Bad Bramstedt, S.145–172.

Vavelidis, M. (1984) Neue beobachtungen zur genese der Schichtgebundenen Pb-Zn-(Be-Ba-As-Ag-Cu) und der AuVorkommen auf Thasos mit einem Beitrag zur Geologie,

Petrographie und zum Metamorphosegrad des Gesteinskoplexes des Insel. Doktor Areit Universität Heidelberh.

Vavelidis, M. (1988) Αρχαία εκμετάλλευση πολύτιμων και βασικών μετάλλων στη Θάσο.In: Wagner, G. A., Weisgerber, G., (eds) (1988) "Antike Edel- und Buntmetallgewinnung auf Thasos." Der Anschnitt: Beiheft 6 (Veröffentlichung aus dem Deutschen Bergbau-Museum Nr. 42). Bochum 1988.

Vavelidis, M. (1997) Gold-bearing quartz veins and placer gold on Sifnos island, Aegean Sea, Greece, In: Mineral Deposits: Research and Exploration Where do They Meet?, Εd: Papunen, 335-338.

Vavelidis, M., Amstutz, G.C. (1983) Investigations on the Gold occurrences in the Kinyra and Thasos (City) Area on Thasos Island (Greece), In: Schneider, H.J. (ed.), Mineral Deposits of the Alps and of the Alpine Epoch. Soc. Geol. Spec. Publ. 3, Appl. Min. Deposita, Springer, Heidelberg, 385-391.

Vavelidis, M., Andreou, S. (2008) Gold and gold working in Late Bronze Age Northern Greece. Naturwissenschaften (2008) 95:361–366.

Vavelidis, M., Chatzikirkou, A., Katirtzoglou, K., Tarkian, M., Melfos, V., Nimfopoulos, M. (1995) An ancient gold mine in the Alistrati area, Northern Greece, Geol. Soc. Greece, Sp. Publ., No 4, 860-864.

Vavelidis, M., Christofides, G., Melfos, V. (1997a) Ancient gold mines near Krinides in Philippoi area (Macedonia, N. Greece). In: Archaeometrie und Denkmalplege. Wien. 84-86.

Vavelidis, M., Gialoglou, G., Melfos, V., Wagner, G.A. (1996) Gold-grube in Palea Kavala/Griechenland. Entdeckung von Skapte lyle, Erzmetal, Η9, 547-554.

Vavelidis, M., Melfos, V., Eleftheriadis, G. (1997b) Mineralogy and microthermometric investigations in the Au-bearing sulphide mineralization of Palea Kavala (Macedonia,Greece). In: Papunen, H. (Ed.), Mineral Deposits: Research and Exploration — Where do They Meet? Balkema, Rotterdam, pp. 343–346.

Vavelidis, M., Melfos, V., Sklavounos, S. (1995) Bi-Te-Ag mineralization in the Panagia area, Thasos Island (Northern Greece). Mineral Deposits, Pasava, Kribek and Zak (eds).Balkema Rotterdam.

Vavelidis, M., Michailidis, K., Christofides, G., Boboti, I. Tsitlakides, (1990) Geochemical study of placer gold and gold-bearing skarn-type mineralization of Kimmeria area, Xanthi district, NE Greece. Geol. Rhodopica, Vol. 2, p. 297-308. Thessaloniki.

Vavelidis, M., Michailidis, K., Tarkian M., (1988) A new occurrence of placer gold in the Kato,Peristera-Lakkia area, Thessaloniki district, Northern Greece, N. Jb. Miner., 5, 222-230.

Vavelidis, M., Pernicka, E., Wagner G.A. (1983) Studies in Pb-Ag and Au occurrences in Northeastern Chalkidiki (Greece), N. Jrb. Miner. Mh, vol. 61(1), pp.212-213.

Vavelidis M., Pernicka E., Wagner G.A. (1988) Die Goldvorkommen von Thasos, Anschnitt,Bh. 6, 113-124.

Vavelidis, M., Stamoudi, Ch., Sklavounos, S., Boboti-Tsitlakidou I. (1990) Das Seifengoldvorkommen von Ardas-Fluss, praefektur Evros, Griechisch-Thrazien. Eur. J.Miner., Bh. 2, 270.

Von Quadt, A., Peytcheva, I., Sarov, S., Naidenov, K., Georgiev, N. (2008) Metamorphic rocks from Dospat area of Western Rhodopes—conventional and in situ U–Pb zircon dating, isotope tracing and correlations. In: Proceedings of the National Conference Geosciences 2008, Sofia, pp. 225-228.

Voudouris, P. (2014) Hydrothermal corundum, topaz, diaspore and alunite supergroup minerals in the advanced argillic alteration lithocap of the Kassiteres-Sapes porphyry-epithermal system, western Thrace, Greece. Neues Jahrbuch fur Mineralogie. 191/2: 117- 136.

Voudouris, P., Melfos, V., Spry, P.G., Moritz, R., Papavassiliou, K., Falalakis, G. (2011) Mineralogy and geochemical environment of formation of the Perama Hill high- sulfidation epithermal Au-Ag-Te-Se deposit, Petrota Graben, NE Greece. Mineralogy and Petrology 103: 79-100.

Voudouris, P., Papavassiliou, K., Melfos, V. (2005) Silver mineralogy of St. Philippos deposit (NE Greece) and its relationship to a Te-bearing porphyry-Cu-Mo mineralization. In: N. Cook, I. Bonev (eds), Au-AG-Te-Se deposits, Geochemistry, Mineralogy and Petrology, 43, Sofia, 1555-160.

Vryonis Jr, S. (1962) The question of the Byzantine mines, Speculum 37, 1-17.

Wagner, G.A., Pernicka, E., Vavelidis, M., Baranyi, I., Bassiakos, I. (1986) Archaeometallurgische Untersuchun-gen auf Chalkidiki. Anschnitt, 38, H5-6, 166-186.

Wagner, G.A., Pernicka, E., Gentner, W., Vavelidis, M. (1981) Discovery of ancient gold mining on Thasos (Greece), Rev. Archeomet., III, 313-320.

Wagner G.A., Pernicka E., Gialoglou, G., Vavelidis M. (1981) Ancient gold mines on Thasos, Naturwiss., 68, 263-264, 1981.

Wagner, G.A., Weisgerber, G. (Hrsg.) (1985) Silber, Blei und Gold auf Sifnos - Prähistorische und antike Metallproduktion. Der Anschnitt, Beiheft 3 (Veröffentlichungen aus dem Deutschen Bergbau-Museum, Nr. 31), Bochum, Germany, xx pp.

Wagner, G. A., Weisgerber, G., (eds) (1988) "Antike Edel- und Buntmetallgewinnung auf Thasos." Der Anschnitt: Beiheft 6 (Veröffentlichung aus dem Deutschen Bergbau- Museum Nr. 42). Bochum 1988.

Wawrenitz, N., Krohe, A. (1998) Exhumation and doming of Thasos metamorphic core complex (S. Rhodope, Greece): structural and geochronological constraints.

Tectonophysics 285, 301–332.

Wilcken, U. (1976) Αρχαία Ελληνική Ιστορία, Αθήνα, Εκδ. Παπαζήση.

Χαριστός, Δ., Γιούρη-Τσοχατζή, Α., Μανουσάκης, Γ. (1993) Γενική και ανόργανη χημεία Γεωλόγων. Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη.

Χατζηπαναγής, Ι. και Δημήτρουλα, Μ. (1996) Έκθεση για την έρευνα πρωτογενούς χρυσού στην ευρύτεη περιοχή Παλαιάς Καβάλας. Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών, Παράρτημα Ξάνθης (Εσωτερική Έκθεση), Ξάνθη.

Χατζηπαναγής, Ι. (1991) Η γεωλογική δομή της ευρύτερης περιοχής του όρους Φαλακρού. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών. Τομέας Γεωλογικών Επιστημών, Αθήνα.

Χατζηπαναγής, Ι., Δημήτρουλα, Μ. (1996) Έκθεση για την έρευνα του πρωτογενούς χρυσού στην ευρύτερη περιοχή Παλαιάς Καβάλας. Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών. Παράρτημα Ξάνθης. Έργο: 9161955 ΣΠΑ.

Yener, K., Ozbal, H., Kaptan, E., Pehlivan, A. N., Goodway, M. (1989) Kestel: an Early Bronze Age source of tin ore in the Taurus Mountains, Turkey.Science, 244(4901), 200-203.

Youngson, J.H., Craw, D. (1999) Variation in placer style, gold morphology, and gold particle behavior down gravel bed-load rivers: an example from the Shotover-Arrow-Kawarau-Clutha river system, Otago, New Zealand. Economic Geology, vol. 94, p. 615-634.

Ζάχος, Κ. και Μαράτος Γ. (1965) Επεξηγηματικό Τεύχος Μεταλλογενετικού Χάρτου 1:1.000.000 ΙΓΜΕ, Αθήναι, 1973.

Zagorčev, I.S. (1974) On the Precambrian tectonics of Bulgaria. Precambrian Res. 1,139–156.

Zagorchev, I.S. (1998) Pre-Priabonian Paleogene formations in southwest Bulgaria and northern Greece: stratigraphy and tectonic implications. Geological Magazine 135, 101–119.

Zidarov, N., Zagorčev, I., Slavov, I., Shabatov, Y., Nedjalkova, S., Toprakchieva, V., Katseva,L., Vodencharov, J., Gercheva, J., Simeonov, A. (1974) Notes on the metamorphic rocks of Pirin Mountains. Annuaire du Comité de Géologie, Sofia, vol. 20, pp. 261–278. in Bulgarian with English abstract.

Zachos, S., Dimadis, E. (1983) The geotectonic position of the Skaloti-Echinos granite and its relation to the metamorphic formations of the Greek western and central Rhodope. Geol. Balcan., 13, 17-24.

Zagorčev, I.S. (1994) Structure and tectonic evolution of the Pirin–Pangaion Structural Zone (Rhodope Massif, southern Bulgaria and northern Greece). Geol. J. 29, 241–268.

Zav’yalov, Y.N., Begizov, V.D. (1977) Rucklidgeite, (Bi, Pb)3Te4, a new mineral from the Zod and Kochkar gold-ore deposits. International Geology Review, V. 19, Issue 12, p.1451-1456.

Zhou, W. (2012) Distilling Zinc in China: The Technology of Large-Scale Zinc production in Chongqing during the Ming and Qing Dynasties (AD 1368-1911). PhD Thesis. University College London.

Φαλαλάκης, Γ. (2004) Κινηματική ανάλυση και παραμόρφωση στο όριο των κρυσταλλοσχιστωδών μαζών της Σερβομακεδονικής και της Ροδόπης: (όρη Κερκίνης, Βροντούς-Μακεδονία). Διδακτορική διατριβή. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Χατζηκύρκου, Α., Δημήτρουλα, Μ., Κατιρτζόγλου, Κ. (1993) Μεταλλοφορίες του ορεινού συγκροτήματος Μενοικίου-Βροντού-Αγκίστρου (Μακεδονία, Β. Ελλάδα) Ι.Γ.Μ.Ε.

Παράρτ. Θεσσαλονίκης, Έργο ΔΕ 7661702-ΕΟΚ/ΜΑ2Μ-0015 (εσωτερική έκθεση).

Εισερχόμενη Αναφορά

Δεν υπάρχουν προς το παρόν εισερχόμενες αναφορές.