Μια νέα διάσταση του δημόσιου χώρου στις μητροπολιτικές περιοχές: κοινοτικοί κήποι και η περίπτωση της Θεσσαλονίκης

Περίληψη

Οι μητροπολιτικές περιοχές και οι πόλεις τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζουν αυξημένους τεχνολογικούς και φυσικούς κινδύνους και ιδίως αυτούς που προέρχονται από την κλιματική αλλαγή, ενώ ταυτόχρονα υφίστανται τις δυσμενείς συνέπειες της οικονομικής κρίσης. Αν και η επιδίωξη της ανταγωνιστικότητας έχει επικρατήσει στα στρατηγικά τους σχέδια, διαφαίνεται πλέον η ανάγκη να αναπροσανατολίσουν τα οράματα και τις πρακτικές τους, προκειμένου να μειώσουν την ευπάθεια και να αυξήσουν την ανθεκτικότητά τους στους σύγχρονους κινδύνους. Οι πόλεις σε ‘μετάβαση’ (transition cities) αποτελούν έκφραση αυτής της ανάγκης, με πρωτοβουλίες που σκοπό έχουν να ενισχύσουν την τοπική ανάπτυξη η οποία βασίζεται στην κοινότητα και στις περιβαλλοντικές αξίες. Οι κοινοτικοί κήποι είναι βασικό στοιχείο αυτών των πρωτοβουλιών το οποίο έχει πολύπλευρες οικονομικές, περιβαλλοντικές, και κοινωνικές διαστάσεις. Έχοντας κύριο στόχο την εξασφάλιση τροφίμων με συγκεκριμένες διαδικασίες και προδιαγραφές, μπορούν επιπλέον να θεωρηθούν μέρος του συστήματος των δημόσιων χώρων των πόλεων και να συνδεθούν με την επανεισδοχή της φύσης σε αυτές. Με τον τρόπο αυτόν προσφέρουν το πεδίο για τη ‘δημιουργία’ και βίωση του δημόσιου χώρου από τους πολίτες, σε αντιπαραβολή με τον καθιερωμένο τρόπο αξιοποίησης του δημόσιου χώρου μέσω εμβληματικών και συχνά μη προσπελάσιμων σχεδίων και έργων. Πρόσφατα αρκετές προσπάθειες για κοινοτικούς κήπους οι οποίες μπορούν να ενταχθούν στον ‘σχεδιασμό σίτισης πόλεων’ (food planning) έχουν ξεκινήσει στις μητροπολιτικές περιοχές της Ελλάδας. Συχνά έχουν αποσπασματικό χαρακτήρα και είναι χωρικά και λειτουργικά ασύνδετες. Θεωρείται ότι οι προσπάθειες αυτές δεν είναι αρκετό να περιοριστούν σε επιμέρους δράσεις, αλλά χρειάζεται η ένταξή τους στον στρατηγικό σχεδιασμό της ευρύτερης περιοχής τους. Το άρθρο εξετάζει το θέμα αυτό για τη Θεσσαλονίκη όπου αναπτύσσεται αξιόλογη σχετική δραστηριότητα, επιδιώκοντας να εμπλουτίσει την παράμετρο της παραγωγής τροφίμων με τη χωρική και στρατηγική διάσταση, ως συμβολή στον στρατηγικό χωρικό σχεδιασμό της μητροπολιτικής περιοχής.