Μορφοτεκτονική εξέλιξη της Δελταϊκής περιοχής του Πηνειού (Θεσσαλία)

Περίληψη

Η εργασία πραγματεύεται τη γενικότερη γεωλογία και ειδικότερα τη μορφοτεκτονική εξέλιξη της δελταϊκής πεδιάδας του Πηνειού Θεσσαλίας και των περιθωρίων της με βάση την ερμηνεία γεωμορφολογικών και γεωλογικών δεδομένων, που προέκυψαν από (α) ψηφιοποίηση τοπογραφικών διαγραμμάτων κλίμακας 1:5.000, (β) ψηφιακή επεξεργασία πρόσφατης δορυφορικής εικόνας υψηλής χωρικής και φασματικής διακριτικότητας, (γ) μορφοτεκτονική ανάλυση, (δ) επιτόπιες υπαίθριες παρατηρήσεις και (ε) γεωφυσικές μετρήσεις. Οι ποτάμιες αποθέσεις και προσχώσεις καλύπτουν τη μεγαλύτερη έκταση της περιοχής, ενώ παράκτιοι σχηματισμοί εκτείνονται σε όλη την παραλιακή ζώνη. Στα δυτικά εμφανίζονται τα υπολείμματα ενός αλλουβιακού ριπιδίου Πλειστοκαινικής ηλικίας, το οποίο καλύπτει ασύμφωνα μια ακολουθία Νεογενών ψαμμιτών, κροκαλοπαγών και ερυθροχωμάτων. Το αλπικό υπόβαθρο εμφανίζεται μόνο στα κράσπεδα της δελταϊκής περιοχής. Τα Νεογενή έχουν υποστεί έντονη ρηξιγενή παραμόρφωση με αποτέλεσμα την περιστροφή τους προς Ν κατά 10-30 (μοίρες) Στην περιστροφή αυτή κυρίαρχο ρόλο φαίνεται να διαδραμάτισε η ρηξιγενής ζώνη κανονικού χαρακτήρα, που διέρχεται νότια από το Ομόλιο, με διεύθυνση ΔΝΔ-ΑΒΑ και μέση κλίση προς ΒΔ. Η ίδια ρηξιγενής ζώνη φαίνεται να έχει συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην ανύψωση της Όσσας στο νότιο περιθώριο της δελταϊκής περιοχής του Πηνειού, στη δημιουργία μεγάλων τεκτονικών ασυνεχειών εφελκυστικού χαρακτήρα και διεύθυνσης εγκάρσια στο παραπάνω ρήγμα, που κατέτμησαν το ανερχόμενο ρηξιτέμαχος σε μικρότερα επιμέρους ρηξιτεμάχη τα οποία με τη σειρά τους ανετράπησαν. Οι ανατροπές δημιούργησαν χάσματα στους αλπικούς σχηματισμούς, τα οποία λειτούργησαν ως επιλεκτικές διαδρομές ροής για τα επιφανειακά ύδατα που διαμόρφωσαν εντυπωσιακά φαράγγια. Στο δυτικότερο από αυτά, στο φαράγγι των Τεμπών, ο Πηνειός βρήκε νέα διέξοδο προς το Αιγαίο σε συνδυασμό με τον τερματισμό της λειτουργίας των παλαιότερων εκβολών του νότια της Όσσας, η οποία οφείλεται στη συνολική ανύψωση της οροσειράς Ολύμπου-Όσσας- Πηλίου. Το γεγονός αυτό σηματοδοτεί τη λειτουργία της περιοχής ανατολικά των Τεμπών ως δελταϊκή με αποτέλεσμα τη σταδιακή μετάθεση της ακτογραμμής προς τα Α μέχρι τη σύγχρονη θέση της.