Μια μικρογραφία της οικονομικής κρίσης: Εκφάνσεις της ανάπτυξης και της υπανάπτυξης στη Θηρασιά

Περίληψη

Στόχος της έρευνας αυτής, που εκπονείται στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Διαχρονικοί Νησιωτικοί Πολιτισμοί: Η Περίπτωση της Θηρασίας», είναι η μελέτη της οικιστικής, πληθυσμιακής και οικονομικής ανάπτυξης του νησιού, όπως αυτή αποτυπώνεται στο τοπίο του, και με την επικουρική χρήση ιστορικών και αρχειακών πηγών. Η μελέτη βασίζεται στη συστηματική καταγραφή των ανθρωπογενών κατασκευών (οικισμοί, πεζούλες, ρυμίδια, αλώνια, ναοί, αποθήκες κ.α.), των καλλιεργειών, καθώς και της πληθυσμιακής διασποράς στο νησί κατά τους δύο τελευταίους αιώνες (19ος-21ος), και αποσκοπεί στην κατανόηση των αιτιών που οδηγούν σε οικονομική ύφεση, και των μηχανισμών που ενεργοποιεί η τοπική κοινωνία (αλλά και οι απόδημοι Θηρασιώτες) για την αντιμετώπισή της. Κεντρικής σημασίας αναδεικνύεται η ευελιξία της αγροτικής κοινωνίας σε περιόδους ύφεσης, αλλά και ο εγγενής περιορισμός της ως προς τις δυνατότητες ανάπτυξης και μετασχηματισμού. Η απόκλιση που παρατηρείται διαχρονικά σε σχέση με τη Θήρα αποκαλύπτει την ανεπάρκεια της περιβαλλοντικής αιτιοκρατίας να εξηγήσει την άνιση ανάπτυξη μεταξύ των δύο νησιών, καθώς πέραν του μεγέθους, διαφέρουν ουσιαστικά μόνο στην παρουσία ανεπτυγμένων κοινωνικών δομών στο νησί της Θήρας. Η εκβιομηχάνιση κατά τον 19ο αιώνα, αν και βραχύβια και υποτυπώδης, είχε σημαντικό αντίκτυπο στο νησί, όσο και η αποβιομηχάνιση, ενώ σοβαρές ήταν οι επιπτώσεις της ναυτιλιακής κρίσης των αρχών του 20ου αιώνα. Αυτές μαρτυρούν τον αποκλεισμό των Θηρασιωτών από τα μέσα παραγωγής τους, δηλαδή την έγγειο ιδιοκτησία, και εξηγούν έτσι την επιρρέπεια του νησιού στην ανέχεια.